Andvari - 01.05.1961, Page 88

86
BJÖRN SIGFÚSSON
ANDVARI
ker af smákaupstöðum Þrænda og þá sök-
um iðnaðar.
Öðru máli gegnir um grannbæi Oslóar.
Sjálf hefur hún minnkað vaxtarhraða
sinn, er þeir tóku að örva vöxt. ASrir
norskir bæir milli 10 og 80 þúsunda uxu
mun hægar en Osló síðan 1910 a. m. k.,
en þessir kringbæir hennar ýmsir hafa
bæði 1910—30 og nú síðan 1946 dregið
mikilvægan hluta íbúa- og fyrirtækja-
aukningar sinnar frá henni. Innan við 80
km hringferil frá Osló ber að telja þessar
borgir af 10—40 þúsunda stærð auk
margra smábæja: Drammen, Fredriksstad,
Horten, Hönefoss, Moss, Sarpsborg,
Túnsberg. Kringum Gautaborg, sem er
mesti útflutningsbær Svía og á beinan
og óbeinan þátt í eflingu grannbæja,
blómgast innan 80 km fjarlægðar iðnaðar-
borgirnar Alingsás, Borás, Mölndal, Troll-
hattan, Uddevalla, Vánersborg. — I
jafnþröngri hvirfingu um Stokkhólm eru
borgir eins og Djursholm, Enköping,
Lidingö, Nynashamn, Norrtálje, Solna,
Sundbyberg, Södertalje og dálítið innar á
vatnasvæði Lagarins stærri iðnaðarborgir:
Eskiltuna, Karlskoga, Uppsala, Vástcrás.
— Samgangnahraði komandi ára mun
tvístra iðnaÖarborgunum í hóflega stórar
einingar á dreif, en þó í námunda.
Fyrir íslenzkar aðstæður væri að sumu
leyti fróðlegra að taka dæmin úr nyrðri
fylkjum Svía. Höfuðstaður Norðurbotns
er Luleá, íbúar orðnir 30 þús. Það hindrar
ekki tilveru og vöxt kaupstaða og iðju-
bæja í námunda, og er þó ströndin lítt
auðug. Langt upp með ám Lappmerkur
liggja raunar auðæfi í jörð. Þar er Kiruna
með 26 þús. íbúa, Gellivara, rafstöðvar
miklar, t. d. við Harspránget.
Luleá hefur á sinn hátt ýmis þau hlut-
verk, sem Akureyri skyldi rækja fyrir
Norðurland. Gávle, höfuðborg Gestreka-
lands og aðalhöfn Dalanna, minnir með
legu sinni á Þorlákshöfn, cn með stærð
sinni og starfsemi á Reykjavík, er komin
upp fyrir 50 þúsund á seinustu árum og
vex hratt. í Gávle flyzt út framleiðsla
frá næstu iðnaðarborgum, svo sem Sand-
viken, og frá Dalabæjum nokkru fjær,
t. d. Avesta, Borlánge, Lalun og Krylbo.
Lyrir utan málm- og timburiðju, sem ekki
leyfir samanburð við neitt íslenzkt, reka
Gávlebúar hvers konar neyzluiðnað.
Miklu fremur er talað um samhjálp en
samkeppni með henni og grannborgun-
um.
Það er deginum ljósara við landfræði-
lega athugun, að tvö þéttbýlissvæði á Is-
landi og ekki önnur koma til greina næstu
30 ár til að bera uppi viðskipta- og iðju-
miðstöð við nútímahæfi. Annað er innan
60 km hringferils Reykjavíkur og er
mikið háhitasvæði, útgerðarsvæði og vel
sett um rafvirkjun. Hitt er svæði Húsa-
víkur og Akureyrar, sem 60 km loftleið
er í milli og allgóðar landleiðir. Bæirnir
uxu 1940—50 um 28% hvor um sig og
heklur minna árin 1950—60. Húsavík,
sem hefur á 3. þúsund manns í verzl-
unarupplandi sínu austan Ljósavatns-
skarðs, mun eins og getið var vaxa við
óbreyttar ástæður úr 1.5 þúsundum 1960
upp fyrir íbúatölu Siglufjarðar, sem
staðið hefur aldarfjórðung í stað. Akur-
eyri er undir forustuhlutverkið búin og
mannmörg. Til nýrra hlutverka sinna
hefur Húsavík ein allra hafskipahafna
utan Reykjavíkur-Þorlákshafnarsvæðisins
nána snerting við háhitasvæði, brenni-
steins- og kísilgúrnámur. Nær alla stór-
vatnaorku, sem auðbeizluð mundi á
Norður- og Austurlandi, hefur hún innan
50 km hringferils síns og er á allan hátt
fallin til helmingafélags við Akureyri um
nýting auðlinda.
Þótt iðnvæðing sú sé ekki næg, sem
varðar útgerð og spretta mun af land-
helgisvörn Norðurlandsbugs og Suður-
landsbugs og auknu aflaverðmæti þaðan,