Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 101

Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 101
ANDVARI ÍSLENSK ORÐMYNDUN 99 2.3. Nýstofnar Fyrir kemur, að búin eru til ný stofnorð, þ.e. orð, sem eru hvorki afleidd né samsett og ekki beinlínis gerð úr neinum innlendum stofni. Kveikjan að slíkum nýmyndunum er oftast eitthvert erlent orð. Svo var t.d., þegar Björn Bjarnason frá Viðfirði bjó til orðið tœkni, sem minnir bæði á danska orðið teknik og íslenska orðið tæki, og ef til vill má setja orðiðál, hk. (d.aluminium) í þennan flokk. Annars getur verið hæpið að reyna að draga mörk á milli þessara orða og þeirra, sem ég ætla að ræða svolítið um í næsta og síðasta kafla þessa máls um erlend lán og aðlögun tökuorða. 3. Erlend lán Þriðja meginaðferðin til að efla orðaforða málsins er að taka upp orð eða orðstofna úr öðrum málum. Sú aðferð samrýmist vel þeim megin- markmiðum, sem við höfum stefnt að í málfarslegum efnum, að fullnægðum tilteknum skilyrðum. Fyrsta skilyrðið er í rauninni það að taka ekki erlend lán að þarflausu, hyggja fyrst að öðrum leiðum, nema augljóst sé, að taka verði við erlendum stofnum (eins og t.d. í orðunum metri og lítri). Erlend orð höfum við þegið að láni, síðan land byggðist, svo að það er ekki ný saga, en við höfum lagt við það minni rækt en skyldi að laga þau að kröfum °g þörfum íslenskunnar og glöggva okkur á því, hverjar þær eru. Stundum hefir hagað svo til, að erlend orð hafa orðið íslensk fyrirhafnar- lanst, t.d. korkur,perla ogskáti, en önnur þarf að laga eitthvað til, ef vel á að fara. Gott dæmi um orð, sem varð til við slíka aðgerð, er berkill (ft. berklar), sem Guðmundur Magnússon læknir sneið eftir d. tuberkel skömmu fyrir síðustu aldamót. Mörg fleiri ágæt dæmi mætti auðvitað nefna. Feginn vildi ég geta bent á aðferðir til að íslenska aðskotaorð, en það er hægara sagt en gert. Hér er nærtækara að spyrja en svara. Þegar Jón Helgason ræddi þetta efni í merkri ritgerð fyrir einum manns- aldri eða svo, sagði hann, að ákveða þyrfti stafsetningu og beygingu þeirra orða ,,af erlendum toga er leyfa skuli landvist í íslenzku bókmáli“, eins og hann komst að orði (Jón Helgason 1959:230). En fleiri atriði verður að hafaí huga og líta þá ekki á bókmálið eingöngu — eins og ég kem að síðar. Nú er það einkenni íslenskra nafnorða, að þau eru einhvers kyns. Hvert slíkt orð er karlkyns, kvenkyns eða hvorugkyns. Aðkomuorð verður að
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.