Andvari - 01.01.2006, Page 73

andvari
GEF BEYG OG TREGA ENGAN GRIÐASTAГ
71
Nokkur einkenni á Ijóðagerð Snorra Hjartarsonar
Ljóðagerð Snorra Hjartarsonar ber nokkur helstu einkenni módernismans
þrátt fyrir að notkun þess hugtaks í þröngri bókmenntafræðilegri merkingu
orki nokkurs tvímælis þegar um íslenska ljóðlist er að ræða. Stefna þessi
átti upptök sín í iðnaðar- og borgarsamfélögum Vesturlanda þar sem atvinnu-
hættir þróuðust hratt og leiddu til örrar þéttbýlismyndunar og upplausnar
hefðbundinnar sveitamenningar. Þá mótuðu stéttaátök, styrjaldir og afleiðing-
ar nýlendustefnunnar módernismann. Þessar þjóðfélagsaðstæður leiddu af sér
firringu í mannlegum samskiptum og einangrun mannsins frá náttúrunni og
ber bókmenntastefnan þess nokkur merki. Módernisminn átti samsvörun sína
í rnarxismanum, heimspeki Friedrichs Nietzsches (1844-1900) og sálkönnun
Sigmunds Freuds (1856-1939). Algeng stef í ljóðum módernista eru einsemd
og einangrun auk glímu við hlutverk skáldskaparins við nýjar samfélags-
aðstæður. Þá var tómhyggja áberandi þar sem margir fylgismenn stefnunnar
litu svo á að hefðbundin sameiginleg andleg verðmæti væru mönnum að fullu
glötuð án þess að nokkur ný gildi hefðu komið í staðinn. Samhliða þessum
hugmyndalegu hræringum ástunduðu módernistar margháttaðar formtilraun-
ir sem leiddu til formbyltingar ljóðsins.19
Hér á landi voru þær þjóðfélagshræringar sem módernisminn var sprottinn
úr bæði síðar á ferðinni og urðu ekki eins djúptækar og víða á meginlandi
Evrópu. Er því oft frekar stuðst við hið óljósa hugtak nútímaljóðlist þegar um
hliðstæða stefnu í ljóðagerð hér á landi er að ræða. Orkar þá tvímælis hve-
nær líta beri svo á að nútíminn í þessari merkingu hafi hafið innreið sína. í
þessari grein verður ekki fjallað um þá spurningu heldur aðeins bent á helstu
einkenni nútímaljóðlistar í þeirri þröngu merkingu sem hér hefur verið rædd.
Skiptir formgerð ljóða þar mestu máli en með stefnunni vék hefð í ljóðagerð
fyrir formtilraunum eða formbyltingu, hrynjandi og ljóðmál breyttist, notkun
tilvitnana og vísana fór í vöxt og lögð var rækt við myndmál og þverstæður í
stað röklegrar frásagnar.20
Snorri Hjartarson sór sig að ýmsu leyti í hóp módernista og án nokkurs efa
ber að telja hann í hópi þeirra sem tóku þátt í að endurnýja íslenska ljóðlist
um miðbik síðustu aldar. Meðal þess sem tengir Snorra við módernismann er
n'kuleg notkun myndlíkinga. Að öðru leyti greindi Snorri sig þó frá stefnunni
enda bendir Páll Valsson á að Snorri hafi bæði verið rómantískt náttúruskáld
°g módernisti.21 Til dæmis gætir aldrei tómhyggju eða áherslu á tilgangsleysi
mannlífsins í kveðskap hans.22
Við fyrstu sýn virðist meginþorrinn af kveðskap Snorra Hjartarsonar vera
mnhverfur og persónulegur. Helga Kress hefur enda komist svo að orði að
um ljóðagerð hans í heild megi segja að „... hún nálgist hið hreinlýríska, hina
hreinu ljóðrænu, ...“ og telur hún að þess vegna sé mögulegt að líta á hann