Vikan - 20.08.1964, Blaðsíða 26

Einn þátturinn í þiónustu Heilsuverndarstöðvarinnar í Reykjavík við
borgarana er verndun geðheilsu barna og unglinga. Eins og önn-
ur þjónusta þeirrar ágætu stofnunar er hún veitt þeim, er hennar
njóta, að kostnaðarlausu, þ.e.a.s. útsvarsgreiðendur allir axla
byrðina. Við höfum hug á að forvitnast svolítið um starfsemi
Geðverndardeildarinnar og hittum því að máli ungan sálfræðing,
Gylfa Asmundsson, sem þar starfar.
Við snúum okkur beint að efninu og spyrjum: Hvernig fer fólk
að, sem leita vill til deildarinnar? Þarf það að verða sér úti um til-
vísun heimilislæknisins?
— Nei, í langflestum tilfellum koma foreldrar hingað beint án þess
að hafa leitað til læknis áður. Venjulega er það móðirin, sem kemur
fyrst til viðtals. Hún ræðir við félagsráðgjafann um vandamálið, sem um
er að ræða og gefur allar upplýsingar, sem að gagni mega koma við
rannsókn á barninu. Síðan kemur barnið sjálft til rannsóknar í þrjú til
fimm skipti. Sálfræðingurinn tekur það til alhliða persónuleikaprófunar,
greindarprófunar og þess háttar. Þá tekur geðlæknirinn við og rann-
sakar barnið á sínu sviði og síðan barnalæknirinn, sem rannsakar líkam-
legt ástand þess, því að stundum eiga vandamálin uppruna sinn að
rekja til líkamlegra orsaka. Félagsráðgjafinn ræðir enn við móðurina
og tekur skýrslu, sem fjallar um barnið, foreldrana og heimilsaðstæður.
Þegar þessari rannsókn er lokið, er skotið á fundi læknanna, sálfræð-
ingsins og félagsráðgjafans, niðurstöðurnar ræddar fram og aftur og
ákvörðun tekin um það, hvort þörf sé á, að barnið sé tekið til meðferðar.
— Eru það helzt seinþroska eða vanþroska börn, sem hingað er leit-
að með?
— Nei, alls ekki. Það er allalmennur misskilningur, að svo sé. Greind-
um börnum er allt eins hætt við andlegum veilum. Lqngflest þeirra barna,
2(J — VIKAN 34. tbl.
sem hér eru rannsökuð og tekin til læknismeðferðar, eru eðlilega gef-
in — eðlilega greind börn, sem eiga við einhver vandamál að stríða.
— Og hvað amar þá helzt að?
— Foreldrarnir kalla það gjrnan pirring, sem er í sjálfu sér alls ekki
svo fráleitt samheiti, þótt ekki sé á því neinn fræðimennskusvipur. Ann-
ars getum við greint þá vanheilsu, sem börnin eiga við að stríða, í þrjá
höfuðflokka, sem aftur skiptast í ýmsa undirflokka hver um sig. Höfuð-
flokkana höfum við kallað: 1) hegðunarvandkvæði, 2) geðrænan van-
þroska eða truflun á tilfinningaþroska og 3) hugsýki (neurosis) eða
taugaveiklun.
— Hver eru helztu einkenni hvers flokks um sig?
— Þessi greining lýtur einkum að því á hvern hátt börnin bregðast
við erfiðleikunum, sem þau eiga við að stríða. Til dæmis eru höfuðein-
kenni hegðunarvandkvæðanna uppreisn gegn umhverfinu. Mest ber á
þrjózku og óhlýðni, skapofsa og alls kyns óknyttum. Geðrænn vanþroski
lýsir sér hins vegar gjarna i kjarkleysi eða nokkurs konar uppgjöf gagn-
vart umhverfinu. Börnin verða „lítil" og ósjálfbjarga, vilja láta stjana
við sig meira en góðu hófi gegnir, verða sem sagt tilfinningalega minni
en samsvarar aldri þeirra. Einkenni hugsýkinnar eru þau, að barnið
lifir í eigin hugarheimi oft hálfvegis utan og ofan við stað og stund,
losnar að nokkru úr tengslum við raunveruleikann, en skynjar hann þess
í stað fremur sem áhorfandi en þátttakandi. Sá heimur, sem barnið býr
sér til, verður þægilegri og geðþekkari en hinn nakti og oft hryssings-
legi umheimur. Barnið leggur á flótta, leitar skjóls í eigin hugarheimi.
Þegar það þarf að takast á við raunveruleikann, bregzt það við með
hinum ýmsu einkennum (symptoms) hugsýkinnar. Vanheilindi langflestra
þeirra barna, sem hér fá hjálp, má flokka undir einhvern þessara flokka,
— Þurfa þá öll börn lækninga við, sem hingað er komið með?