Vikan - 06.01.1966, Blaðsíða 16
Tví sjónarmið voru uppi varðandi hið afríska
konungsríki Dahómey. Höfuðtalsmaður annars
var Behasín, einvaldskonungur Dahóma. Næst-
um allir aðrir hölluðust fremur að hinu sjónar-
miðinu.
Behasín var harðónægður með gang móla í
ríki sínu, sem var eitthvað hundrað milna breið
spilda upp fró Þrælaströnd og nóði um þrjú
hundruð og fimmtíu milur inn ó meginlandið.
Hann ótti hundrað eiginkonur og fleiri hjókon-
ur en hann fengi tölu ó komið. Þrælar hans
skiptu þúsundum og her hans var einstæður í
veraldarsögunni. Hann sat í Abómey, lítilli borg
inni í landi, þar sem hann sötraði innflutt romm
úr drykkjarkerum, sem gerð voru úr þurrkuð-
um hauskúpum, og bein drepinna óvina voru
aðalskreyting hallar hans.
Evrópumönnum, sem ekki Iifðu í jafn dýrleg-
um fagnaði og Behasín, fannst óstandið í Dahóm-
ey óþolandi. Ekki tóku þeir tillit til þeirrar stað-
reyndar, að negrakóngur þessi breytti einfald-
lega samkvæmt vana landsins. Auk auðs, ríkis
og valda hafði hann erft hina aldagömlu siði
þjóðar sinnar. Þar ó meðal var hald „hótiðar-
innar miklu", við dauða hvers Dahómakon-
ungs og í öðru lagi „minnihóttar hótiðir",
tvisvar á óri.
Behasín vildi meina, þegar að nefndri stór-
hátíð var fundið við hann, að hún væri frem-
ur haldin af guðsótta en blóðþorsta. Þegar allt
kom til alls, var algerlega óforsvaranlegt að
senda sál liðins kóngs út í eilífðina eina sér
og fylgdarlausa. Að sjálfsögðu yrðu svo virðu-
legri sál að fylgja sálir þræla, kvenna, stríðs-
manna og annarra, sem fúsir væru að þjóna
hátigninni hinum megin.
Jarðarfarir Dahómeykonunga hófust með því
að þegnarnir æstu sig upp úr öllu valdi með
dansi og ræðuhöldum. Siðan voru hin mennsku
fórnardýr, sem mörg hver voru ófús til að
gegna því hlutverki, lokuð inni í búrum, flétt-
uðum úr tágum og þeim stillt upp á pall ásamt
öðrum búrum, sem geymdu krókódíl, kött og
hauk. Þegar hinir konunghollu Dahómar voru
orðnir hæfilega bandóðir, tóku stríðsmenn búr-
in niður af pöllunum og fengu þau í hendur
múgnum, sem reif þau opin og drap dýr þau
og menn, sem í þeim voru. Ef trúa má orðum
ýmissa evrópskra ferðalanga, sem heimsóttu Da-
hómey snemma á árum, þá voru siðirnir við
stórhátíðina ekki ávallt þeir sömu. Þannig var
lík að minnsta kosti eins konungs lagt í ein-
trjáning, sem síðan var komið fyrir f miklum
geymi, er saumaður var saman úr húðum, og
var gengið út frá því að þá fyrst væri liðskost-
ur konungs í eilífðarleiðangrinn sæmilegur orð-
inn, er eintrjáningurinn bókstaflega flaut í blóði
þeirra er fórnað var. Eitt kemur öllum saman
um, að fórnardýrin — þau mennsku auðvitað
líka, — hafi verið steikt yfir kolaeldi og étin.
Að ioknum helgiathöfnum dagsins upprann
„zan nyanyana", eða „nóttin illa", þegar hinn
nýkrýndi konungur kom út úr höllinni ásamt
konum sínum og helztu ráðgjöfum. Hans hátign
hjó þá sjálfur hausana af nokkrum þegna sinna
og sletti blóði þeirra á grafir fyrirrennara síns
og forfeðra. En ritúaiið var enn ekki á enda.
Allan daginn og nóttina höfðu ekkjur hinnar
sáluðu hátignar verið önnum kafnar við að
rífa klæði sín og æsa hver aðra upp f móður-
sýkiskennt æði, sem skyldi tákna sorg þeirra
vegna dauða ektamannsins. Að lokum, þegar
birti af degi eftir nóttina illu, var kvennahjörð-
in gengin svo gersamlega af vitinu, að hún æddi
argandi og froðufellandi um kvennabúrið og
braut og bramlaði allt sem fyrir varð. Kvinn-
urnar veittu jafnvel tilræði geldingum þeim, er
þjónuðu þeim, og réðust loks hver á aðra með
kjafti, klóm og hnífum. Þegar nýja kónginum
fannst nóg af kvenfólkinu hafa drepizt á þenn-
an hátt, gekk hann sjálfur í kvennabúrið og
kom á friði.
Vikuna næstu eftir hátíðarlok, ríkti óvenju-
mikil kyrrð við hina konunglegu hirð í Abóm-
ey.
Miðað við stórhátiðina, sem kostaði hundruð
mannslífa hverju sinni, voru smærri hátíðirn-
ar, sem haldnar voru tvisvar á ári, ósköp mein-
Iftil tiltæki. Fórnirnar á þeim náðu sjaldnast
hundraði manns. Og auk þess var — eins og
Behasín réttilega benti á — engum sem veru-
legur slægur var í offrað við þau tækifæri.
Það voru aðeins fjandmenn ríkisins og þeir,
sem orðnir voru of gamlir til að þrælasalarnir
vildu kaupa þá, er gáfu þá líf sín til þóknun-
ar sálum og líkömum konungshollra þegna.
Aður en þrælaverzlun var bönnuð og raun-
ar mörgum árum lengur, voru þrælasalar frá
Bretlandi, Frakklandi, Spáni, Portúgal, Banda-
ríkjunum, Danmörku og Hollandi í mjög arð-
bærum viðskiptasamböndum við umboðsmenn
Dahómeykóngs. Seint á nitjándu öldinni náði
keppni Evrópuríkja um nýlendur í Afríku há-
marki og léku Bretland og Frakkland aðalhlut-
verkin í þeim leik. Eftir langvarandi þrætur og
samningamakk urðu þessi stórveldi sammála
um, að Frakkar fengju ráð yfir Dahómey, og
tjáðu þeir sig fúsa til að greiða Behasín eftir-
laun, sem samsvöruðu fjögur þúsund dollurum
á ári.
Behasín tók þessu ekki sérlega vel, enda hafði
enginn spurt hann ráða varðandi samkomulag-
ið. Hann tók að herja út fyrir landamæri sín
og drap nokkra kristna Afríkumenn en hneppti
aðra í þrældóm. Frakkar þóttust auðvitað vera
yfirgengilega hneykslaðir á þessari villimennsku
og sendu fjögur þúsund manna her til að gera
enda á ráðsmennsku Dahómeykónga í eitt skipti
fyrir öll. Átta hundruð manna sveit kraftakarla
úr Utlendingahersveitinni, undir stjórn kólónels
að nafni Faurex, skyldi vera í fararbroddi leið-
angursins.
Þessir forverðir, sem lögðu af stað sjóleiðis
frá Oran seint í júlí 1892, voru orðnir því vanir
að heyra æsilegar tröllasögur um þú staði, sem
þeir voru sendir til. Þeim þótti vel trúlegt að
leiðangurinn til Dahómey yrði engin sérstök
skemmtiferð. En þeir trúðu alls ekki þeim sögu-
sögnum að fræknustu sveitirnar í her Behasíns
konungs væru eingöngu skipaðar konum.
Satt var það samt. Sérfræðingar í klassísk-
um fræðum eru ekki á einu máli um, hvort
sögur Forn-Grikkja af skjaldmeyjum séu sann-
ar eður ei, en hitt er ómótmælanleg staðreynd,
að á tveggja alda timabili að minnsta kosti
höfðu Dahómeykonungar í liði sínu sveitir skip-
aðar valkyrjum svo grimmum, að allir óvinir
skulfu á beinunum af ótta við þær. Þessi skjald-
meyjaher er einstæður í veraldarsögunni.
Upprunalega kvað þessi liðstyrkur hafa sprott-
ið upp úr heimiliserjum eins kóngsins. Hann átti