Vikan - 23.02.1967, Page 5

etta er andlit gamallar konu,
lífið hefur ekki skilið þar
eftir neinar eyður til að fylla
upp í.
Augnaróðið í brúnum augun-
um, sem eru dólítið gulflekkótt, er
fast og nokkuð glettið. Það er stutt
í hlóturinn, hann kemur eins og
kvöldský, og það er vísdómur í
svipnum, vizka, sem aðeins fæst við
langa lífsreynslu.
Hún er hóvaxin og bein í baki,
framkoman sýnir heimskonuna.
Ungverzka greifafrúin, Margit
von Teleki, er nú ó sænsku elliheim-
ili, ein af þeim 800.000 sem þar
búa. Hún hefur nú blá-gult vega-
bréf, og innst inni lítur hún á sig
sem Evrópubúa, borgara samein-
aðrar Evrópu, eins og hugsjóna-
menn sjá hana, en enginn þorir að
gera sér vonir um að slíkt verði að
veruleika. Örlög hennar eru eins og
annara, þar sem stríð og byltingar
hafa farið eldi um löndin, örlög
flóttamannsins, sem verður að rffa
sig upp með rótum, skilja eftir
allar eigur sínar, allt, nema allt að
því nakinn líkamann. Hvað hana
snerti, skeði þetta, þegar hún var
komin á þann aldur, sem aðrar
konur njóta hvíldar elliáranna.
Hún er ánægð yfir því að vera
ein í herbergi sínu, hefur mikla
kfmnigáfu og samtalshæfileika. í
herberginu er rúm, nokkrir stólar,
borð, skrifborð og bókahilla. Fyrir
utan gluggann heyrist ýlfur í igðu,
sem gefur til kynna að það sé kom-
inn tími til kvöldverðar.
Þetta herbergi er eitt af mörgum
á el Iiheimilinu, sem kennt er við
Jósefínu drottningu, enda stofnsett
af henni árið 1873. Greifafrú von
Teleki er ein af þeim gæfumann-
eskjum, sem ekki syrgir glötuð auð-
æfi. Hún á sínar minningar, þótt
hún eigi engin gulnuð bréf né
gamlar myndir, minningar sem eru
hennar dýrmætasta eign. Hún tekur
lífinu eins og það er, án allrar við-
kvæmni, veit að jarðneskur auður
er forgengilegur. Allt er okkur
mönnunum veitt að láni á hérvistar-
dögum okkar; við fæðumst nakin í
þennan heim og förum héðan jafn
nakin.
— Fýkur með vindinum, segir
hún, — allt saman ....
Og svo segir hún, eins og við
sjálfa sig:
— Miklir stormar, miklar afleið-
ingar.
Brosandi réttir hún fram grannar
hringjalausar hendur,- meira að
segja giftingarhringurinn hennar
fór í deiglu sfðari heimsstyrjaldar.
En sá sem ekkert á þarf þá ekki
heldur að hafa áhyggjur af eignum
sínum, að mölur og ryð fái þeim
grandað.
Þannig er heimspeki hennar, en
vissulega dýrkeypt.
Úr höll í leiguherbergi.
Háaðallinn í Ungverjalandi var
aðallega þekktur fyrir vfðáttumiklar
landareignir, fagrar hallir, listmuni
og ómetanlega skartgripi, áður en
hvirfilvindar stríðsáranna feyktu
þessu í allar áttir, ekkert er eftir
nema sagnir og minningar. Þetta
var svipað í Ungverjalandi eins og
í Rússlandi keisaranna.
Greifafrúin bjó með eldri dóttur
sinni í Búdapest, á erfiðu árunum
eftir stríðið. Tólf sinnum neyddust
mæðgurnar til að flytja, úr einu
leiguherberginu í annað. Og dag
nokkurn kom tilkynning, sem þær
höfðu reyndar átt von á, um það
að þær væru burtrækar frá Buda-
pest. Nýja stjórnin óskaði ekki eftir
nærveru þeirra ....
Þær stigu upp í lest, þá síðustu
með hina brottræku (alls voru 264.
000 Ungverjar reknir burt frá Buda-
pest); þetta voru venjulegir borgar-
ar, aðalsmenn og verkamenn, sem
voru reknir út í landsbyggðina.
Þeim var komið fyrir hjá bónda í
Erk. í herbergi, sem var á stærð
við venjulega dagstofu, bjuggu þær
í sex ár með sjö öðrum, sem líka
höfðu verið reknar frá Budapest.
Bóndanum var sjálfum þröngvað til
að flytjast í herbergi yfir fjósinu.
Það var litla vinnu hægt að fá í
þessum smáþorpum og þessvegna
erfitt að draga fram lífið, mátti
þykja gott ef hægt var að skrapa
eitthvað smávegis saman til matar
(sem eldaður var á prímus í her-
berginu). Gjafapakkar frá útland-
inu, frá ættingjum og vinum og
stundum eitthvað matarkyns frá
bændum var eiginlega það eina
sem hélt í þeim lífinu. Fötin urðu
smátt og smátt að druslum. Þetta
var vonlaust líf.
Haustdagur fyrir 10 árum.
Þá rofaði til, þegar .ungverzka
uppreisnin brauzt út, fyrir 10 ár-
um ....
Nokkrum mánuðum síðar kom
greifafrúin, með ungverskum flótta-
mönnum til Svíþjóðar.
Þá hófst nýr þáttur í lífi þessarar
margreyndu konu.
Sjálf tekur hún ekki aðalsætt
sína hátíðlega, þótt hún bæði að
fæðingu og gegnum hjónabandið
heyri til háaðli. (Það þekkist yfir-
leitt ekki að aðalsfólk giftist inn í
aðrar stéttir). En hún giftist af ást; (
æðum hennar rann rautt og heitt
blóð — hún var skapmikil, nítján
.
ára stúlka, sem aldrei hefði gifzt
öðrum manni en þeim sem hún elsk-
aði ....
Brúðkaup hennar var síðasta
stóra brúðkaupið sem haldið var (
Siebenburgen, sem þá tilheyrði
Ungverjalandi og þar með Keisara-
dæmi Austurríkis og Ungverjalands,
fyrir fyrri heimsstyrjöld. Það var
árið 1911 sem hin unga greifadóttir
af ættinni Beldi giftist Gésa von
Teleki greifa, sem var 11 árum
eldri. Ættmenn hans voru yfirleitt
hámenntað fólk, prófessorar, lista-
menn og stjórnmálamenn.
— Hann hafði ríka ævintýraþrá,
segir gamla greifafrúin um mann-
inn sinn, sem er látinn fyrir 30
árum.
Uppeldi hennar var miðað við það
að hún ætti að vera hallarfrú.
Það glitrar eitthvað ( augum
hennar; andlitið, sem lífsreynslan
hefur gefið göfugan svip, verður
unglegt, jafnvel glettnislegt, þegar
hún segir frá: — ÞvíKkur brúðgumi,
fallegur, hávaxinn í einkennisbún-
ingi ungversku aðalsmannanna,
hinum skrautlega riddaraliðsbún-
ingi, skikkjan var köntuð með
minkaskinnum og stór túrkissteinn
festi páfuglsfjöðrina við höfuðbún-
aðinn.
Hún flutti úr höll feðra sinna til
annarar hallar, arfleifð manns s(ns.
Að nafninu til stundaði hann land-
búnað, en sat flestum stundum við
málarartrönur sínar.
— Hann var afkastalítill, sem
málari, segir greifafrúin, — og ef
við hefðum átt að lifa á list hans,
hefðum við örugglega soltið ( hel.
Hún segist vera ein af þeim sem
fæddust of snemma ....
Hefði hún mátt ráða, þá hefði
Framhald á bls. 41
TJngverska grcifafrúin Margit von Tel-
eki f herbergi sínu á clliheimilinu.

s. tbi. ynCAN 5