Vikan - 07.11.1968, Blaðsíða 43

iðleikar að fi nna svertingja, sem
þannig er hægt að hjálpa. '
Mér virðist, að reynt sé að leysa
vandamál svertingjanna á mjög rök-
rænan hátt. Það er auðvitað mjög
óæskilegt, að ekki skuli vera allir
jafnir og allir eins. En menn eru
það bara ekki. Löggjafinn íslenzki
telur, að fólk undir tvítugt hafi ekki
þroska til að kjósa. Nákvæmlega
á sömu forsendu má segja að svert-
ingjarnir hafi ekki þroska til að
kjósa. Og þegar maður sér verið að
kenna þeim að ganga í skóm, moka
með skóflu, taka þá í gáfnapróf,
getur engum dulizt, að þessir menn
eru ekki ó hærra þroskastigi en átta
til tíu ára krakki á Islandi.
Ég kom einu sinni í guilnómu,
þar sem verið var að þjálfa svert-
ingja til að vinna í námunni. Fyrst
er þeim kennt að ganga i skóm,
síðan að moka með skóflu, og hvort
tveggja getur gengið í ærnum brös-
um. Svo er farið að flokka þá,
hvort þeir verði að vera I námu-
greftri, sem sagt líkamsvinnu, eða
hvort hægt sé að nota þá við véla-
tækni. Prófið hefst á því, að
hver um sig fær lítinn kassa með
tíu skrúfum af mismunandi stærð
og tíu róm, og þeir eiga að finna
réttar rær á réttar skrúfur á tíu
mínútum. Takist þeim það, eru þeir
taldir mjög efnilegir til tæknilegr-
ar vinnu. Síðast fá þeir 27 kubba,
sem mynda alrauðan stafla, þegar
þeim hefur verið raðað rétt sam-
an, en innhliðar kubbanna eru hvít-
málaðar. Þeir, sem afreka þetta á
tíu mínútum, eru útvaldir á verk-
stjóranámskeið, sem mjög góð efni
í verkstjóra. Fleiri áþekkir liðir eru
í prófinu, en þessi er sá síðasti og
erfiðasti. Og það er beinlínis grát-
legt að sjá, þegar þeir eru að remb-
ast við að reyna að koma þessum
kubbum saman. Manni líður illa að
horfa á þá, því smábörn myndu
leika sér að þessu.
Nú, en þar fyrir utan hefur mér
oft fundizt, að hvíti maðurinn væri
misrétti beittur. Það er ekkert gert
fyrir þá hvítu, sem standa á lægsta
þroskastiginu. Þeir verða sjálfir að
verða sér úti um híbýli, borga sína
skatta og skyldur og spjara sig al-
veg upp á eigin spýtur. Þeirra kjör
eru oft miklu verri en svertingj-
anna, sem borga hundrað og
tuttugu krónur á mánuði fyrir hús-
næði, borga enga skatta, fá ókeyp-
is læknishjálp og yfirleitt alla þá
aðstoð, sem hægt er að hugsa sér.
Hlutur hins vesæla, hvíta manns í
Suður-Afríku er miklu verri en hins
svarta. Og þar sem hvítir menn eru,
hljóta alltaf að vera einhverjir ve-
sælir, hvítir menn Hka.
Það er ekkert kynþáttahatur í
Suður-Afríku. Það er óþekkt. Svert-
ingjarnir eru á lægra stigi heldur
en hinn almenni, hvíti maður, þeir
vita það og kalla hann „boss" og
„master" í ávarpi. Lífskjör þeirra
eru betri en í nokkru öðru Afriku-
ríki, bílaeign þeirra er meiri en
meðalbílaeign í Rússlandi. Þeir hafa
lágt kaup, en þeirra lifnaðarhættir
eru svo frábrugðnir lifnaðarhóttum
hvíta mannsins, að það er ekki
hægt að tala um það í sama orð-
inu. Þeir, sem búa -í sveitunum,
nærast á maísmjöli í allar máltíðir
og vilja ekki annað. Þeir éta svona
tvo poka á mánuði. Það eru ekki
mikil fjárútlát, fyrir utan að þeir
rækta þetta sjálfir. Þeir, sem búa í
borgunum, borða yfirleitt „fish and
chips"; skammturinn er stór máltíð
og kostar um 6 krónur.
Þeir eru miklar félagsverur, allt-
af í stórum hópum og alltaf kátir
og ánægðir. Þeir sitja ekki inni í
stofum, því þeir vilja ekki stofur.
Þeir sitja úti í garði í hópum og
spjalla við kunningjana. Þega.r þeir
eru inni í borgunum, eiga þeir til
að leggjast endilangir á gangstétt-
ina og fá sér blund, án þess að
hafa áhyggjur af umferðinni í
kring. Svo eru þeir yfirleitt sóðar.
Eg sagði þér áðan, að ég hefði
heimsótt gullnámu eina. Þar voru
ellefu mismunandi þjóðflokkar úr
svertingjaríkjum fyrir sunnan mið-
baug. Þeir streyma allir til Suð-
ur-Afríku, því þar er borgað hæst
kaup í Afríku. Hver þjóðflokkur
fær híbýli út af fyrir sig, og þar
sést greinilega munurinn innbyrðis
á hugsunarhætti þeirra. [ Bech-
mana-flokknum keypti hver um sig
eitt teppi, þeir þvo sér aldrei og
lifa eins og svín, nurla hvern eyri.
Þegar þeir hafa verið þarna á samn-
ingi í eitt ár, fara þeir heim og
kaupa sér nautgrip. Því nautgripa-
eignin er þeirra mælikvarði á auð.
En til dæmis svertingjarnir frá Lor-
enco Marques, þeir lifðu á allt ann-
an hátt. Hjá þeim er allt þrifalegt
og fágað, þar má ekki sjá rykkorn
á neinu. Inni hjá þeim er allt eins
gott og það getur verið, og þeir
kaupa sér fín föt. En þeir eyða líka
slnum peningum I föt, það er þeirra
mælikvarði. Svona eru þjóðflokk-
arnir og ættbálkarnir gífurlega
mismunandi innbyrðis. Það er langt
frá því, að svertingjar séu allir eins,
það er eins mikill munur milli
þeirra og tildæmis Frakka, Þjóð-
verja og Englendinga, sem þó eru
ærið ólíkir. Eg er hræddur um, að
það væri erfitt með vinskapinn
þeirra á milli innbyrðis, ef hvíti
maðurinn væri ekki við stjórn.
Þarna eru um 300 þúsund hvítir
innflytjendur, sem komið hafa eftir
síðara heimsstríð, og flestir eru fyr-
irfram andvígir aðskilnaðarstefn-
unni, þegar þeir koma. Ég þekki
til dæmis einn, sem áður var þing-
maður fyrir Skota. Hann sagði mér
sjálfur, að hann hefði rifið mikinn
kjaft á þinginu gegn apartheit. En
þegar hann kom þarna, og sá hvern-
ig allt er í pottinn búið, snerist
honum algerlega hugur.
— Svertingjavandamálin þarna
eru sem sagt töluvert öðruvísi en
til dæmis í Bandaríkjunum.
— Bandaríkjasvertinginn h»fur
búið í 300 ár í vestrænni menn-
ingu. En meira en helmingur af
svertingjunum í Suður-Afriku eru
ennþá villimenn, sem núna fyrst eru
að komast í snertingu við þá sömu
menningu. Þar er líka sagt, að allir
menn séu jafnir, en þrátt fyrir það
á þessi aðskilnaður sér stað þar.
Ég held, að Bandaríkjamenn, svart-
ir og hvítir, beiti sjálfa sig blekk-
ingu í þessu efni. En Búarnir segja
aldrei eitt og meina annað. Það fer
náttúrlega í taugarnar á pólitíkus-
um, sem segja oftast annað en það
sem þeir meina. Enda virðist vera
hatur milli kynþátta í Bandaríkjun-
um. Sjálfsagt vegna þess, að þar
er sagt, að allir séu jafnir, en þegar
á reynir, eru þeir það ekki. Það er
alltaf affarasælla að viðurkenna
staðreyndirnar. Annars eru þessi
vandamál svo fráhverf Islenzkum
hugsunarhætti, að það er engin von
til, að hinn almenni landi geti skil-
ið þessi mál til hlítar. Þó má benda
á, að nokkur Ameríkanagrey eru
hér úti á Keflavíkurflugvelli, afgirt-
ir á miklu skepnulegri máta en
svertingjarnir í Suður-Afríku eru
nokkurn tíma beittir.
— En hvernig er dagleg um-
gengni hvítra og svartra?
— Hún er yfirleitt snurðulaus.
Svarti maðurinn viðurkennir, að
hann sé hvíta manninum lægri. Það
skapast kannski ekki það ástand, að
það komi til vináttu milli hvítra og
svartra, en umgengnin einkennist
af kurteisi og gagnkvæmri virð-
ingu. Það er að vísu til fólk þarna,
sem er hrottalegt og skepnulegt við
svertingjana, en það er eftirtektar-
vert, að það er allt á því þroska-
stigi, sem næst er svertingjunum.
Hvítt fólk á sæmilegu menntastigi
hagar sér ekki ótugtarlega við
svertingjana.
Annars er eignarréttarvitund
svertingjanna vægast sagt furðuleg.
Ef maður lónar svertingja eitthvað,
peninga eða annað, er öruggt, að
hann skilar því skilvíslega. En ef
sami svertingi sér sér nokkurt færi
á, er hann vís til að stela því sem
hann mögulega getur. Það þykir
honum ekkert tiltökumál. En sé
honum lánað, tekur hann það mjög
alvarlega.
Þeir eru líka mjög harðgerðir.
Einu sinni fékk svertingi múrstein
í höfuðið af tíundu hæð úr bygg-
ingu, sem hann var að vinna við.
Viðstaddir voru allir vissir um, að
hann væri steindauður. Nei, ekki
aldeilis, eftir til þess að gera stutta
stund, var Surtur farinn að vinna
aftur af fullum krafti. í annað skipti
varð svertingi fyrir námaslysi og
slasaðist hroðalega; var allur meira
og minna brotinn, annað augað
sprakk út og annað eftir því. Það
var álitið vonlaust að bjarga hon-
um, en búið um hann þannig að
hann fyndi sem minnst til. Þegar
læknarnir og hjúkrunarfólkið hafði
á aöeins þaö bezta skiliö
VIKAN—AFMÆLISBLAÐ 43