Vikan - 28.08.1969, Blaðsíða 12

Það er ekki ofsögnum sagt af öllu því sem á gengur fyrir
mannkindinni; nú er hún farin að leggja undir sig aðra hnetti,
rétt eins og ekki sé nóg fyrir hana að bardúsa á gömlu jörð.
Raunar er ekki langt síðan þessi okkar eigin hnöttur var
Jangt frá því fullkannaður, og afreksmenn þeir, sem á því
réðu bót, urðu að glíma við stórum meiri mannraunir en
Armstrong og félagar, hverra ferð gekk eins og í lygasögu.
Og meðan allur heimurinn, að Kínverjum frátöldum, klappar
tunglförunum fyrstu lof í Jófa, er ekki nema sanngjarnt að
minnzt sé með hæfilegri virðingu fyrirrennara þeirra, sem
yfirstigu feiknalega erfiðleika til að upplýsa meðbræður sína
um áður óþekkt svæði jarðarhnattarins.
Einna frægastur þessara könnuða var Skotinn David Liv-
ingstone, sem hefur verið ein helzta fyrirmynd trúaðra Engil-
saxa á Viktoríutimanum og síðan, hetja og dýrlingur í senn.
ITann axlaði hina margumræddu „byrði hvita mannsins“ af
meiri kjark og ötulleik en flestir aðrir, en tók lítt eða ekkert
fyrir sinn snúð, gagnstætt því sem var um ílesta er ruddu
evrópskum áhrifum braut í löndum litaðra þjóða.
David Livingstone fæddist árið 1813 í Blantyre Works í
Lanark, í láglöndum Skotlands. Eoreldrar hans voru blá-
fátækt verksmiðjufólk. Þá var brezki kapítalisminn í sínu
12 VIKAN ^5- tbl-
alveldi og lágstéttir landsins kúgaðar af hömlulausum rudda-
skap og mannúðarleysi. Einn viðbjóðslegri þáttanna í því
glæpsamlega þjóðfélagskerfi var barnaþrælkunin, og fór Da-
vid ekki varhluta af henni. Heimili hans var á mesta iðnað-
arsvæði Skotlands, og tíu ára að aldri var hann látinn fara
að vinna í bómullarspunastofu frá klukkan sex á morgnana
til átta á kvöldin, fjórtán stunda vinnudag. En þrek þessa
drengs, jafnt andlegt sem líkamlegt, var margfalt meira en
almennt var. I stað þess að verða að niðurníddum þræl, eins
og flestir jafnaldra hans, sem ólust upp við svipuð kjör, lét
hann ekkert hindra sig i að ganga menntaveginn. Hann
komst. upp á lag með að lesa um leið og hann spann, og
þcgar heim kom hélt hann lestrinum áfram við skin frá
tólgarkerti. ITann las allt sem hann komst yfir, en fyrst og
fremst læknisfræði og guðfræði, því að hann hafði þá þegar
ákveðið að verða læknir og trúboði í senn. Ilann útskrifaðist
sem læknir úr háskólanum í Glasgow, sem lengi hefur notið
mikillar frægðar fyrir sina læknadeild. Hann komst síðan í
þjónustu Trúboðsfélags Lundúna (London Missionary Soci-
etv) og var sendur á vegum þess til Afríku, árið 1840. Sú
þróun mála olli honum nokkurra vonbrigða, því að hann
hafði langað miklu meira til Kina.