Vikan - 10.03.1988, Blaðsíða 44

„Trúlega verður hlegið"
William Shakespeare hét maður. Hann fœddist í Stratford
nœrri Oxford á Englandi árið 1564 - að því talið er. Vitað er með
vissu að þessi iðni skríbent var skírður 26. apríl þetta ár og vaninn var
að skíra börn þremur dögum eftir fœðingu. Þá er og vitað að
á legstein l/l/S var letrað að dánardœgur hans hafi verið 23. apríl 1616
og að hann hafi verið kominn á sitt fimmtugasta og þriðja ár
þegar kallið kom.
Það er löng
leið frö því
að vera korn-
ungur barna-
karl í enskum
smöbœ í að
verða eftirsótt
leikritaskbld í
stórborg-
inni...
Bráðþroska
kvennamaður?
Þegar maöur reynir að
ímynda sér hvernig sonur
hanskagerðarmannsins í Hen-
leystræti í Stratford hafi litið út,
kemur jafnan fyrst í hugann ó-
skýr mynd sem oft liefur verið
prentuð í leikskrá eða utan á
þýðingar leikrita hans. Á þeim
teikningum er karlinn eins og
gömlu myndirnar af Hallgrími
Péturssyni presti, með pípu-
kraga, skalla og barta og horfir
fjarrænum augum á lesandann,
gjarnan gæsafjöðurpenni innan
seilingar.
En trúlega hefur WS aldrei
setið fyrir með svona kraga um
hálsinn ellegar pennann í
krepptum hnefanum. í rauninni
er eðlilegra að sjá hann fyrir sér
lausgirtan, með skikkjuna vafða
um axlir til varnar kuldanum og
sagganum heima, skyrtan
ffáhneppt, greinilega langt síðan
hún var þvegin og hann er að
reyna að hressa sig á víngutli
þótt hann eigi erfitt með að
koma niður fýrsta sopanum.
Ekki fylliraftur
Nei, nei! enginn fylliraftur
hann WS. En hann kættist oft
með kátum, bjó svo lengi fjarri
fjölskyldunni, hafðist við í skjóli
leikflokksins sem um skeið hét
Drottningarmennirnir, vistar-
verurnar herbergi gistihúsa og
kráa ellegar leiguíbúðir; stund-
um urðu kvöldin löng og þegar
morgnaði mundi skáldið eftir
gömlu loforði um að skrifa
leikrit fyrir einhvern fúrstann,
44 VIKAN
páraði nokkrar línur í morgun-
sárið á meðan félagarnir í leik-
hópnum sváfu úr sér þreytuna.
Penninn rispaði pappírinn, hann
krotaði eins og í hugsunarleysi
strákslegt tilsvar sem hann hélt
sig hafa heyrt í gleðskapnum í
gær.
Kvennamaður?
Já, kæri WS, leyfðu mér að
ímynda mér þig sem pilsaveið-
ara. Og hvernig má annað vera
en að seinni tíma aðdáendur
þínir láti sér detta ýmislegt í
hug? Þegar WS var átján ára
hafði hann gert Önnu Hathaway
barn — hún var átta árum eldri
en hann og bjó í Stratford, dóttir
bónda og kannski farin að ör-
vænta um biðla. Konur sem á
þessurn tíma voru komnar svo
hátt á þrítugsaldur áttu að vera
giftar.
WS var ekki myndugur þegar
liann dreif sig í hnapphelduna.
Og John, faðir hans, mun trú-
lega hafa verið mótfallinn ráða-
hagnum, því hann skrifaði ekki
undir neina ábyrgð eða leyfi til
hjúskapar, það gerðu tveir vinir
WS úr þorpinu. í maí 1583
fæddist dóttirin, Súsanna og
tveimur árunt seinna láta þau
WS og Anne skíra tvíbura, þau
Hamnet og Judith. Hamnet lifði
ekki að verða nema ellefú ára og
þau Anne eignuðust ekki fleiri
börn. Menn reikna með því að
fýrstu hjúskaparárin hafi WS og
kona hans búið heima hjá for-
eldrum hans og að WS hafi
hjálpað til við rekstur fyrirtækis-
ins. Það Iíður fram til ársins
1592 að vitað er að WS er kom-
inn til London og á kaf í leikhús-
lífið þar í borg. Það er löng leið
frá því að vera kornungur barna-
karl í enskunt srnábæ í að verða
eftirsótt leikritaskáld í stórborg-
inni.
Eftir að WS var orðinn leikari
og skáld í London sást hann ekki
oft í Stratford. Kona hans sá ein
um uppeldi barnanna — og sum-
ir sent grúskað hafa í sögu Shak-
espeare-fjölskyldunnar vilja
rneina að bróðir WS hafi fljót-
lega eftir brotthvarf hans flutt
inn til grasekkjunnar.
Kannski var skáldinu sarna.
Nóg var um pilsin í London.
Senuhristir
Kringum 1590 var London
miðpunktur menningarlífsins
eins og jafnan síðan. Margt
séníið mælti þar vísdómsorð
upp á hvern dag eða krotaði
með penna eitthvað sem átti að
standa um aldir. Eitt þessara
snilldarmenna var Robert nokk-
ur Greene, bóhem sem lifði
stutt eins og bóhem eiga að
gera, en sendi samt frá sér jafn-
an straum af leikritum, skáldsög-
urn, smáritum og kvæðum,
samanlagt ein fimmtán bindi ef
við miðum við bækur okkar
tíðar. Þegar Greene þessi lá
banaleguna, örvasa af sjúkdóm-
um og bláfátækur skrifaði hann
sarnan eitt flugrit sem hefi.tr að
geyrna fyrstu lýsinguna á Shak-
espeare sent leikskáldi.
Greene varar félaga sína í
hópi rithöfunda við því að
skipta sér af leikurum, „þessum
leikbrúðum sem mæla fram orð
okkar, þessa jóna sem skreyta
sig með litum okkar.“ Og svo
heldur hann áfrant: „Treystið
þeirn ekki, því að á rneðal þeirra
er uppvakningur einn, kráka í
okkar líkl sem felur úlfshjarta
sitt undir leikarafeldi og þykist
vera eins klár að ntæla frani
blankvers sem sá besti nieðal
höfúnda og vera í eigin augurn
hinn eini sanni Senuhristir
(Shake-scene) í landinu."
Greene fer að hætti síns tírna
eins og köttur í kringum heitan
graut. Samt vita allir við hvað og
hvern hann á. Hann hæðir setn-
ingu úr Hinrik sjötta þar sem
talað er um tígurhjarta undir
konufeldi. Og hann nefnir Senu-
hristir (Shake-scene) með stór-
um staf sem höfðar vitanlega til
Shakespare. Menn hafa verið að
gera því skóna að Shakespeare
Innan tíðar hefjast sýningar á forvitnilegri útfærslu Kjartans Ragnars-
sonar á Hamlet. Teikningin sýnir atriði úr þessu sögufræga verki.