Menntamál - 01.12.1941, Síða 77

MENNTAMÁL
171
foráttu, að persónurnar séu hversdagslegar, eins og það sé minni vandi
og hljóti að vera skáldskapur á lægra stigi að lýsa hversdagslegu
fólki.
Ekki veröur þess vart, að höfundur freistist til í eitt einasta sinn í
allri bókinni að víkja svo til orði, að ákveðnum klíkum líki betur.
Hann dekrar ekki við tilfinningar lesenda sinna, á kostnað hins
sanna og eðlilega. Gefur persónum sínum t. d. aldrei jarðir, eða lætur
þær stofna kaupfélög, lesendum til ánægju. Hann hvikar aldrei frá
skoðunum sínum eða sannfæringu, hvort sem líkar betur eða ver.
Fyrsta sagan — Prófið — er frábrugðin öllum hinum að því leyti,
að orðalag hennar er óljóst og framsetning öll gerð í líkinga stíl.
Lesandinn er ekki laus við þá ónotatilfinningu, að fast sé ekki undir
fótum, og hefði ég fremur kosið efnið í þeim búningi, sem höf.
venjulega klæðir það í.
Öðru máli er að gegna um næstu söguna — Ellistyrkur —■. Þar eru
myndirnar skýrar og furðu sannar, gamli maðurinn gripinn beint
úr umhverfi allrar alþýðu, og dóttirin líka, sem tekið hefur að sér
að annast hann í ellinni. Flestir þekkja gamla menn af þessu tagi
og dóttirin er miklu algengari persóna en ætla mætti. í þessari sögu
lýsir höfundur því átakanlega. í fari dótturinnar fléttast saman, næst-
um því broslega, umhyggjusemi, frekja og frámunalegur ruddaskapur.
í fljótu bragði virðist höf. gera gys að henni, en það er öllu fremur
sársauki en hæðni. Sársauki, sem sprottinn er af því, hvað mennirnir
geta verið bágbornir.
— Svo liðu dagar — er þriðja sagan. Þar ræður kímnin mestu. At-
vik sögunnar eru ekki svo hryggileg, að lesendur geta verið höfundi
sammála um, að þau séu bezt til þess fallin að brosa að þeim. Þó er
eins og undir niðri kveði við tónn alvarlegri tilfinninga, eins og jafn-
an í þessari bók, þar sem skopsins gætir, og sagan bregður upp mjög
skýrum myndum af atvikum og persónum.
Fjórða sagan — Eins og maðurinn sáir — er alvarlegri. Þar segir frá
ónytjung og ræfli, sem þó er talinn nógu góður til að taka að sér
trúnaðarstöðu í þjóðfélaginu. Almenningur á landi voru hefur illan
grun um það, að þannig séu margar trúnaðarstöðurnar skipaðar, og
sagan skýrir allvel eina ástæðuna fyrir því. Persónur sögunnar eru
tvær, móðir og sonur. Móðirin er sönn mynd af þeim fórnfúsa, en
jafnframt blinda kærleika, sem margar mæður eiga til. Fátækt, fá-
fræði og skammsýni gera móðurást þessarar konu svo blinda, að til
óheilla verður fyrir soninn. Ýmsir kunna að halda, að góðar og fagr-
ar tilfinningar geti aldrei leitt til annars en góðs eins, en ekki tjáir
að loka augunum fyrir staðreyndunum. — Saga þessi hefur áður birzt