Vorið - 01.10.1974, Blaðsíða 43

hægt að nota tréplöturnar oftar en einu
sinni.
Pegar meistari Jóhann sá farið eftir
skeifuna í leðjunni á veginum, datt hon-
um í hug, að steypa mætti lausa bókstafi
úr málmi.
í litlu, óbrotnu handtæki fór hann svo
að steypa bókstafi úr blýi. Hann gat þá
raðað stöfunum saman og myndað úr
þeim orð. Svo var hægt að aðskilja staf-
ina og nota þá í önnur orð. Þetta mátti
endurtaka í sífellu. Ennfremur var það
mikill kostur, að stafirnir voru hver öðr-
um líkari. En þegar stafirnir voru skorn-
ir með hníf, urðu þeir meira og minna
ólíkir sem eðlilegt var.
Þessi maður, sem hér er um að ræða,
var Jóhann Gutenberg, og er nefndur fað-
ir prentlistarinnar. Þegar hann fann upp
hið „lausa letur“ var hægt að prenta
bækur án gífurlegs kostnaðar.
Gutenberg er einn af mestu velgjörð-
armönnum mannkynsins. Eftir að prent-
listin breiddist út, fjölgaði bókum, og
menningin jókst. Hvernig myndi heim-
urinn nú líta út án bóka, tímarita og
blaða? Gutenberg græddi ekki á upp-
götvun sinni. Það er líka algengt, að
snillingar verði ekki ríkir. — Aðrir menn
stálu uppfinningu Gutenbergs og græddu
á henni. — En Jóhann Gutenberg lagði
hornsteininn að nútímamenningu vorri
og verður einn hinna „eilífu“ manna í
sögu kynslóðanna.
Það er ekki of djúpt tekið í árinni, er
stórskáldið Victor Hugo sagði: „Upp-
burður mannkynssögunnar.“
Hér á íslandi er bókaútgáfa hlutfalls-
lega meiri, samaborið við fólksfjölda, en
í nokkru öðru meninngarlandi.
En bækur eru misjafnar að gæðum, og
sumar ekki við barnahæfi.
Það er besta skemmtun margra að
lesa góðar bækur. Og mörg íslensk börn
eru sólgin í að lesa sem flestar bækur.
En fæst þeirra vita, hverjum þau eiga
þá ánægju að þakka. En það er Jóhann
Gutenberg.
Það er til máltæki, sem hljóðar þann-
ig: „Blindur er bóklaus maður.“
Bækur eru dýrar, og rétt er að minna
á það, að vel þarf með þær að fara, svo
að verðmæti þeirra rýrni ekki óhæfilega
mikið. Og óhreinar bækur eru hættuleg-
ir smitberar.
VORIÐ
43