Æskan - 01.11.1963, Blaðsíða 29

Hinar stórstigu framfarir, sem orðið liafa hér á landi á sið-
ustu mannsöldrum, eru ómótmælanlega samtvinnaðar sjálf-
stæðisbarátiu þjóðarinnar og ávöxtur hennar. Vöxtur sá og
bróun á öllum sviðum, sem hér er um að ræða, væri algcrlega
°l>ugsandi, ef þjóðin hefði ekki öðlazt smám saman fullt sjálfs-
forræði í sínum eigin málum. Eftir að Al])ingi fær löggjafarvald
°g fjárforræði árið 1874, færist nýtt fjör í allt athafnalif þjóðar-
innar. Þá hefst timabil framfaranna, að visu ekki hraðfara fyrst
' stað, en öruggra og óslitinna. Byrjað er að leggja akfæra vegi um
'undið, stórárnar eru brúaðar, og tekið er að reisa vita með
ströndum fram. Það er tekið að rækta landið meira en áður,
styrkja samtök landhúnaðarins og veita bændum hagkvæma
nienntun. Sjómennirnir liætta að láta sér nægja að sækja á grunn-
n‘i*i á opnum árabátum; i stað þess taka þeir að sækja a djiip-
'nið á þilskipurn og færa þannig margfalda hjörg i búið. Og þeir
i'n einnig sinn skóla, til þess að geta staðiö jafnfætis stéttar-
t'raeðrum sinum í öðrum löndum. Bankar eru settir á stofn,
'erzlun og viðskipti aukast og komast æ meir í hendur lands-
nianna sjálfra. Hraðstigari verða þó framfarirnar, eftir að stjórn-
111 flyzt heim árið 1904. ísland kemst í simasamband við önnur
'nnd og sími er lagður um landið. Togararnir leysa ])ilskipin af
l'óhni og ýmsar verklegar framkvæmdir, sem hér verða ekki
jnldar, sigla í kjölfarið. Skólar rísa upp í ýmsum sérgreinum, fyr-
lr iðnaðarmenn, verzlunarmenn, vélstjóra o. s. frv, að ógleymdum
'lnskóla íslands, merki menningarlegs sjálfstæðis þjóðarinnar.
Jafnframt þessu heimta íslendingar smám saman sjálfsforræði
Sltt aftur. I>eir fá sérstakan fána til notkunar innan islenzkrar
’nndhelgi, og loks verður ísland frjálst og fullvalda riki þann 1.
lteseinber 1918.
''nð er þvi eðlilegur þáttur i rás viðburðanna, að einmitt á
j^essu tímahili skyldi rætast draumur fslendinga um það, að þjóð-
111 eignaðist sín eigin skip og þyrfti eklti að vera upp á aðra kom-
111 uni alla flutninga til landsins og frá því, og meira að segja á
U'illi hafna i landinu sjálfu. I>ann 17. janúar 1914 varð þessi

Frá móttöku „Gullfoss" í Reykjavik 16. apríl 1915.
H.F. mitw ISIAIDS SO illl
drnuinur þjóðarinnar að veruleika við stofnun Eimskipafélags ís-
‘nnds.
r*Plega verður bent á nokkurn einstakan viðhurð á öllu ]>essu
gtæsilega athafna- og framíaratímabili, sem sameinar á jafn fag-
Uu'egan hátt framtakssemi og stórhug kynslóðarinnar, nauðsyn
j'Jóðarinnar og sigur í sjálfstæðisbaráttunni. Eins og það er vafa-
p.Ust> að rýmkun frelsis og sjálfstæðis undirbjó jarðveginn fyrir
Unskipafélagið, svo er það og nokkurn veginn víst, að án Eim-
'jupafélagsins hefði fullveldið orðið torsótt í hendur Dönum árið
l8- Hvernig hefði skipalaus þjóð á fjarlægu eylandi, sem varð
j' e'ga alla flutninga til landsins og frá því undir náð annarra,
gttað krafizt ]>ess að verða frjálst og fullvalda ríki?
i’attur landsmanna í stofnun félagsins varð almennari en dæmi
j'.u 111 fyrr eða siðar. Hlutliafarnir urðu milli 14 og 15 þúsund að
° 11 °g þvi nær helmingur Jieirra keypti minnsta hlutinn, sem
t\."u krónur, en það var þó mikið fé fyrir marga á þeim árum.
j 'igi aðeins liér á landi varð þátttaka svo almenn í stofnun fé-
^agsins, heldur einnig meðal íslendinga í Vesturheimi, sem
jrgðu frarn um 200 þúsund krónur i lilutafé, mest i smáhlutum
Us °g hér heima. Fjárframlög þeirra til stuðnings félagshug-
yndinni voru ekki fremur en í heimalandinu látin af hendi
egUa arðsvonar eða gróðahugmyndar. Aðstoð þeirra við stofnun
félagsins var runnin af rótum þess vinarþels, sem þeir háru i
hrjósti til ættjarðar sinnar.
í Árhók Reykjavikur árið 1914 segir svo um stofnun Eimskipa-
félagsins:
„Merkasti athurður þessa árs, ekki aðeins fyrir höfuðstaðinn,
lieldur fyrir landið allt, var endarileg stofnun Eimskipafélags ís-
lands 17. janúar, samkvæmt auglýsingu, sem gefin var út af
hráðahirgðastjórn væntanlegs félags 26. september árið áður. Á
þessum stofnfundi var i einu liljóði samþykkt svoliljóðandi til-
laga: Fundurinn ákveður að stofna hlutafélag er nefnist Eim-
skipafélag íslands. — Á framlialdsfundi, sem haldinn var 22. jan-
úar, voru lög samþykkt fyrir hið nýja félag og gengið til stjórn-
arkosninga. Þessir hlutu kosningu: a. Af hluthöfum á íslandi
kosnir: Sveinn Björnsson, Ólafur Johnson, Eggert Claessen, Garð-
ar Gíslason og Jón Björnsson. h. Af hluthöfum meðal Vestur-ís-
lendinga voru kosnir: Jón Gunnarsson og Halldór Danielsson. Jón
Björnsson vék nokkru siðar úr sæti í stjórn félagsins fyrir 01-
geiri Friðgeirssyni, sem tilnefndur af landsstjórninni skyldi taka
sæti i stjórninni."
Útgerðarstjóri félagsins var ráðinn Emil Nielsen og tók hann
við þvi starfi hinn 1. apríl 1914 og gegndi því til 1. júni 1930. Emil
Nielsen hafði áður verið skipstjóri á Sterling, en bráðabirgða-
stjórnin hafði þegar í byrjun tryggt sér að hafa hann i ráðum
1914
1964