Æskan - 01.12.1989, Síða 41

p
JL ípar-
fuglar
Piparfuglar eða túkanar eru af sama
asttbálki fugla og spætur, en þó harla ólík-
ir þeim. Helsta sérkenni þeirra er gríðar-
stórt nef sem nemur allt að þriðjungi
lengdar fuglsins á sumum tegundum.
Fuglafræðingar hafa lengi velt því fyrir sér
hvaða hlutverki þetta trölianef eigi að
gegna en ekki orðið á eitt sáttir. Sumir
telja það einungis ætlað til að auðvelda
fuglinum að ná í ber og önnur aldini; aðrir
halda því fram að stærð þess og áberandi
litir komi að notum við ýmiss konar
merkjamál í biðilsleikjum. Enn aðrir hafa
þóst sjá fuglana beita því til að hræða
smáfugla af hreiðrum í því skyni að ræna
eggjum þeirra og ungum.
Ætt piparfugla deilist í 5 eða 6 ættkvísl-
ir með um 40 tegundum. Lengdin er yfir-
leitt á bilinu 30-60 sentímetrar og litur
breytilegur eftir ættkvíslum. Margar teg-
undirnar eru svartar eða dökkar með mis-
stórum hvítum, gulum, rauðgulum eða
rauðum flekkjum. Á öðrum er grænn litur
mest áberandi. Stóra nefið er hliðflatt og
oft skærlitað, efri skoltur ofurlítið boginn
og skoltjaðrarnir ögn sagtenntir. Munur
kynja er óverulegur; þó eru kvenfuglar
nokkru minni og dauflitaðri en karlarnir
og sama má raunar segja um ungfuglana.
Utbreiðslusvæði piparfugla er að mestu
bundið við Mið- og Suður-Ameríku. Það
nær frá syðstu héruðum Mexíkó til Suð-
| Helsta sérkenni piparfugla er gríðarstórt nef.
| ur-Brasilíu, Paragvæ og norðurhluta Ar-
I gentínu. Fuglarnir halda sig einkum í skóg-
| um þótt þeir sjáist einnig í graslendi
| vöxnu stöku trjám. Margar tegundir eru
| aðeins til fjalla, í allt að 3000 metra hæð,
1 aðrar í regnskógum á láglendi. Sumar
1 fjallategundirnar færa sig til eftir árstíðum.
i Flestir fuglarnir eru þó staðbundnir en
i flakka nokkuð um í leit að fæðu.
| Piparfuglar eru félagslyndir og stundum
1 margar tegundir í sama hópnum. Fæðan
i er einkum stórir, matarmiklir ávextir og
| ber en skordýr og fuglsegg eru líka vel
| þegin. Minni tegundirnar fljúga hratt og
| beint en hjá þeim stærri skiptast á hæg
í vængjatök og renniflug. Þó að fuglarnir
I fljúgi sjaldnast langt í einu fara þeir stund-
i um yfir allstór opin svæði á leið inn í
| skógana.
| Hreiðrið er í trjáholu sem ýmist er
| gerð af náttúrunnar hendi eða gamall
| varpstaður spætu. Piparfuglinn getur ekki
| höggvið holuna sjálfur en stækkar stund-
| um hreiðrið með því að ryðja burt rot-
| gróðri. Oftast er hreiðrið hátt yfir jörðu,
i í 20-30 metra hæð eða meira. Eggin eru
| 3-4, hvít og hnöttótt. Makarnir liggja á til
| skiptis og svo þröngt er í hreiðrinu að
| ásetufuglinn verður að sperra bæði nef og
| stél til að komast þar fyrir. Ungarnir
| skríða úr eggi eftir 16 daga hjá mörgum
i minni tegundum og verða fleygir eftir 6-7
| vikur. Þeir eru hins vegar ekki fullvaxnir
| fyrr en 2ja til 3ja ára og fá þá skæra liti
| foreldranna.
Æskan 41