Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1929, Blaðsíða 32

26
Sálgreining.
IÐUNN
í raun réttri álítur hann, að vér lifum og hrærumst í
þröngum bás, sem oss sé markaður af umhveríinu —
af þeim mönnum, sem vér eigum saman við að sælda,
af þeim siðum og venjum, er náð hafa að festa rætur.
Og eigi þetta við á öllum sviðum mannlífsins: í trúar-
brögðum, í stjórnmálum, í daglegum venjum, í kurteisi
allri o. s. frv. Og mörgum hnykkir við, er dr. Freud
kennir þeim, að fjöldi venja sé eigi annað en endur-
skin af staðlausum og heimskulegum hugmyndum löngu
liðinna kynslóða. Má nefna sem dæmi, að ýmsar kveðjur
og kveðjusiðir voru í upphafi töfrasæringar, og ýmsir
trúarsiðir stafa frá fornum hugmyndum um líkamlega
guði o. s. frv.
Þetta var nú dulvitundin og áhrif hennar í manns-
sálinni, samkvæmt kenningum dr. Freud. En þar með
er ekki lokið að skýra frá því, hvernig hann hugsar
sér mannssálina. Og verður þó að gera sér ljósa grein
fyrir því, til þess að geta skilið kenning hans.
Auk dulvitundarinnar sjálfrar hyggur dr. Freud, að
vér eigum enn tvær tegundir vitunda í sál vorri. Er
önnur þeirra í raun réttri svo nákomin dulvitundinni,
að hún er svo að segja hold af hennar holdi, og nefnir
dr. Freud hana forvitund. Er vitund þessi miklu um-
fangsminni en sjálf dulvitundin, og auk þess er hún eigi
með öllu hulin myrkrum. — Hún er meira að segja
háð erfðalögmálum og einstaklingsmenningu. Og í vit-
und þessari eiga sér bólfestu ýmsar þær eigindir, er
megna að gera vart við sig í hinni síðustu raunveru-
legu vitund vorri, meðvitundinni, sem alment er svo
nefnd, eða sjálfsvitundinni. En hún er þriðja og full-
komnasta stig mannsvitundarinnar, eða réttara sagt manns-
sálarinnar, eins og dr. Freud hugsar sér hana gerða.
Við hugmynd dr. Freud um sálina og bygging hennar