Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1929, Síða 38

32
Sálgreining.
IÐUNN
Álílur því dr. Freud, að í raun og veru séu það hinar
meðfæddu, óhefluðu hvatir, sem mynda kjarnann í manns-
sálinni hjá fullorðnum mönnum. Verður erfðasyndin því
að vissu leyti í hásæti sett hjá þessum einkennilega
sálspekingi. Alítur hann, að öll sú stjórn, sem forvitund,
dómgreind og vitund geti haft á þessum ósæmilegu
hvötum, sé í því einu fólgin, að beina þeim inn á brautir,
er séu samboðnar velsæmi og siðgæðiskröfum samtíðar-
innar, og að umbreyta þeim í nothæfa orku í þarfir
þjóðfélagsins. En til eru þær hvatir, sem ávalt verða
ósamræmanlegar öllu velsæmi og hljóta að koma í
beinan bága við markmið þau, er persónan, sjálfið, setur
sér. Við þessar hvatir er ekki annað að gera — ef þær
verða áleitnar, en að bæla þær niður með harðri hendi
og varpa þeim niður í hina óskynja dulvitund, er þær
brutust fram úr — eða þá, segir dr. Freud, að um-
mynda þær, umskapa þær frá rótum. Sumar slíkar hvatir
álítur nú dr. Freud þess eðlis, að þæging þeirra geti
verið barninu hugþekk, meðan það er enn eigi búið að
þroska dómgreind né yfirsjálf. Geti þær þá náð tökum
á hug þess — en síðar meir sjái sá hinn sami að sér,
og vilji nú bæla hvatir þessar. Verður þá sú barátta,
er nú hefst, stundum hugarró mannsins um megn —
og getur haft hinar örlagaþrungnustu afleiðingar. —
Enda þótt þær oft komi fram óbeinlínis og virðist ef til
vill stafa frá alt öðrum ástæðum.
Þarna er nú, í svo fáum dráttum, sem unt er, kjarninn
úr kenningum dr. Freud um bygging og starfsháttu sál-
arinnar. En til þess að færa nú sönnur á hugmyndir
sínar, hefir Freud orðið að gera nýfætt barnið, sem
jafnan hefir verið talið ímynd sjálfs sakleysisins, að
óskynja dýri — þrungnu öllum illum hvötum — og
saklausu að því einu leytinu, að því er ósjálfrátt um