Kirkjuritið - 01.04.1954, Blaðsíða 30

172
KIRKJURITIÐ
Afstaða herra Ólafs til þess auðs, er mölur og ryð fær
grandað, kemur glöggt fram í hinum merkilegu bréfum um
kirkjuhlutann í Ási í Kelduliverfi frá 1553 og í Reykjahlíð
frá 1555. Þar leyfir hann eigendum, þeim bræðrum Vigfúsi
og Nikulási Þorsteinssonum að kaupa kirkjuhlutann, 20 og
30 jarðarhundruð, gegn þvi, að þeir leggi kirkjunum jafn-
mikið fé í lausum eyri og endurbótmn, þó eftir mati. 1 rök-
stuðningi sínum kveður herra Ólafur fast að orði um auð-
söfnun kirkjunnar á fyrri öldum, og er hann vel mælskur á
kjarnyrtu máli. Menn hafa viljað benda á, að herra Ólafur
hafi með þessu viljað kaupa þá bræður til fylgis við sig. Það
er rétt, að þeir Þorsteinssynir voru herra Ólafi hinir mestu
stuðningsmenn og hjálparhellur, enda eru þeir ef til vill
venzlaðir honum. önnur ástæða kann og að vera fyrir þessu.
Visitazíubókarbrot hans hefst á ofurlitlu andvarpi: Gjörið að
kirkjunni, sem hana varðar mestu, eður að kaupa til hennar,
það hún þarf af kirkjutíund þeirri, sem fallið hefir eður til
stendur. Þaraf tilreikna ég með öðrum góðum mönnum, hvað
mikið kirkjan á, og hver hennar renta nú er orðin, og sem
um það við kirkjubóndann eftir rikleik kirkjunnar, hverja
vöru og kaupgjald presturinn skal fá að þeirri kirkju, líka mn
djáknann, ef þar er djákns vist. Og þarf hér oftast gott tóm
og hœgindi viS stóra bœndur. — Það hefir ætíð veitzt nokkuð
erfitt að fá stóra kirkjubændur til að gjöra reikning bænda-
kirkju sinnar. Með fyrirkomulaginu í Ási og í Reykjahlíð
verða bændakirkjurnar þar venjulegar sóknarkirkjur að vor-
um hætti um tíma, og er herra Ólafur að hefja þá breytingu,
sem fyrst kemst til framkvæmda á síðustu áratugum, er söfn-
uðirnir taka við bænda- og lénskirkjum. En þetta var ekki
tímabært þá.
Eftirtektarvert er, að herra Ólafur sleppir ekki Laufásstað
fyrri en árið 1559, er sira Jón Sigurðsson tekur þar við. Eigi
er auðvelt að benda á ástæðuna fyrir því. Af úttektinni, er
þá fer fram, má sjá, að staðurinn er vel haldinn, en það virð-
ist sem svo, að herra Ólafur hafi fækkað hinu pápístiska
skrauti kirkjunnar að mun. Kemur þetta vel heim við Skarðs-
árannál, þar sem segir við árið 1554, að hann hafi látið burt-
taka og brjóta krossa og önnur líkneski, þar sem hann ætlaði
að til áheita og vantrúar mundi haft. Á þessum árum mun