Kirkjuritið - 01.12.1974, Síða 39

Bjart var yfir Skálholti, þegar and-
le9t, og að nokkru leyti veraldlegt
vald þess stóð í mestum blóma. Þá
var hinn stóri staður andlegur viti,
sem lýsti um land allt, SkáIholtsskóli
var stórt nafn og göfugt. Þangað
aiœndu augu námfúsra og fram-
gjarna ungra manna. Þangað sóttu
þeir, sitt andlega veganesti á lífsins
leið og þaðan báru þeir margir, bjarta
^yndla þekkingar og manndóms vítt
um land.
„En hver einn bœr á sýna sögu,
Slgurljóð og raunabögu" sagði Matthí-
as- En því hástemdari sem sigurljóð-
ln eru á hverjum tíma þeim mun meir
klökknar hugur, þegar þau breytast í
°ð niðurlœgingar og harms. Og svo
s°nn eru þessi einföldu vísuorð, að
þau
geymast en gleymast ekki.
Sannspár var Sveinn Pétursson hinn
sPaki, er sat hér í biskupsstóli um 10
ara skeið, frá 1466—1476. En þessi
var hin spámannlega umsögn hans:
„Hefur Skálholt aukizt með hefð og
herradómi, en mun eyðasf með eymd
°g vesalingsskap."
320 árum seinna flutti síðasti bisk-
uPinn frá Skálholti með biskupsdóm-
'nn vestur yfir Heiði. Höfðu þá 42
^iskupar setið á biskupssfóli í Skál-
holti.
Okkur, sem fœddumst um það ára-
hil, er Skálholt hafði staðið rúið að
reisn og prýði fyrri tíma ! 100 ár,
rann einatt til rifja fátcekt staðarins
°9 umkomuleysi. Fátt var þar, sem
^innti á forna frœgð. Kirkjan, sem
st°ð á grunni hinnar fornu, stóru,
9]®silegu dómkirkna, var lágreist og
atcekleg, Iíkari skemmu en Guðshúsi.
iðhald hennar, jafnt ytra sem innra
af skornasta skammti. Kirkjuloft svo
lágt, að varla var manngengt, enda
ekki œtlað fyrir kirkjugesti. Hins vegar
geymdi það vel búsáhöld, sem ekki
þurfti að nota nema að sumri til.
Hið eina sýnilega, sem tengdi sam-
an fortíð og nútíð var predikunarstóll-
inn og altari frá tíð Brynjólfs bisk-
ups, hins marg.vísa manns, sem var
meiri harmi sleginn í einkallfi sínu,
en flestir aðrir, er á biskupsstóli hafa
setið. Þessir fornu kirkjumunir minna
á mikla kirkjuhöfðingja, minna t. d.
á það, að í þessum predikunarstóli
stóð meistari Jón Vídalín og jós þar
úr hinum óþrjótandi nœgtabrunni
mœlsku sinnar. Og þegar maður lítur
á hinn veglega Ijósahjálm og altaris-
stjaka, er það augljóst, að frá þeim
höfðu Ijósin Ijómað um kirkju Brynj-
ólfs biskups. En legsteinum yfir bisk-
upum seinni alda var holað undir
kirkjugólf til varðveizlu þar,
í hálfa aðra öld og þó fast að 10
árum betur, var Skálholt aðeins
bœndasetur. Þar sat einnig héraðs-
lœknir í rúman aldarfjórðung. Allt
voru þetta mœtir menn, sumir for-
ystumenn sveitarinnar, búhöldar góð-
ir og góðvildarmenn og skal sízt af
öllu kastað skugga á minningu þeirra.
En höfuðból höfuðbólanna hefur
Skálholt alltaf verið. Það verður aldrei
frá því tekið.
Skálholtstúnið hefur á vorin um ár
og aldir, alltaf grœnkað fyrst allra
túna hér í sveit og þó víðar sé leitað.
Á hverju vori œvi minnar frá 9 ára
aldri hefi ég séð þetta. Ég býst við,
að ég geti fœrt jarðrœktarleg rök fyrir
þessu, þótt það verði ekki gert hér
á þessari stundu. En frá því vil ég
325