Kirkjuritið - 01.12.1974, Blaðsíða 60

islega, að menn vœru engu nœr. Sjö
áratuga „rannsóknir" hafa ekki borið
neinn „vísindalegan" árangur. Og þó
munu þeir íslendingar skipta tugum
þúsunda, er á sama tíma hafa fengið
„vísindalegar sannanir" fyrir þessu,
sem forkólfurinn í varúð sinni ekki
þorði að fullyrða neitt um. Litilþœgir
menn, íslendingar! Vandalaust að
gera þeim til hœfis á vettvangi „raun-
vísinda".
Þetta var önnur hliðin. Hin er ekki
síður mikilsverð. „Sálarrannsókna-
menn" leggja sem fyrr greinir á það
höfuðáherzlu, að viðhorf þeirra sé
ekki „trú". Þá staðhœfingu er sjálf-
sagt að taka alvarlega. Nú má það
hins vegar Ijóst vera, að „sálarrann-
sóknir" eru heldur ekki „raunvísindi".
í hverju er þetta viðhorf þá fólgið,
með leyfi að spyrja? Ætli við kom-
umst ekki nœst sanni með þvi að
nefna það einhvers konar trúarheim-
speki? Ég geri ráð fyrir því, að margir
„sálarrannsóknamenn" geti tekið
undir þá skilgreiningu. Göngum út frá
henni að sinni.
Megininntakið í „heimspeki sálar-
rannsóknamanna" mun vera þetta, að
líf sé að loknu þessu, að einstakling-
urinn eigi sér persónulega framhalds-
tilveru handan grafar og dauða. Ég
mun ekki fara með alrangt mál, er ég
get þess til, að þetta „framhaldslíf"
eigi að einkennast af þróun, áfram-
haldandi þroska einstaklingsins.
Mœtti nefna mörg dœmi þessa úr
ritum „sálarrannsóknamanna."
Við nánari athugun kemur það bert
fram, að þessi hugsun er í hœsta máta
óljós: Ef við reynum að segja eitthvað
um hugsað líf handan grafar og
346
dauða með heimspekilegf orðfœri að
bakhjarli, verður fyrst fyrir okkur hug-
takið „eilífð." Þetta hugtak felur sjálf-
krafa í sér andstœðu þess, sem við
nefnum „tíma" og þar með einnig
andstœðu allrar breytingar, hreyfing-
ar, þróunar. Hugtökin „þróun" og
„eilifð" útiloka hvort annað. „Eilífð"
er hugmynd um œvarandi, óhaggan-
legan veruleika. „Þróun" er hugmynd
um tímabundið og óstöðugt fyrirbceri-
Mér hefur lengi leikið hugur á að
vita, hvernig „sálarrannsóknamenn"
leysa þetta rökrœna vandamál. Þcetti
mér vœnt um, ef einhver þeirra tceki
það að sér að uppfrœða mig og aðra
í þessu efni. Sjálfur fœ ég nefnilega
ekki betur séð en „heimspeki" þeirra
sé ámóta rakalaust bull og allur ann-
ar ídealismi, bull, sem fellur u171
sjálft sig strax við athugun þessa
fyrsta hugtaks og er því ekki þesS
vert, að það sé rakið lengra nema
þeim takist að leysa úr þessum vanda.
Sjálfur Platon var alltaf í vandrceðum
með þann „chorismos", sem samband
tíma og eilífðar leiddu í Ijós. Nú bíð
ég þess, að heimspekingar „sálar-
rannsóknamanna" leysi þessa þraat,
áður en ég held fram stefnunni.
Má vera, að ég gœti komið ,,sálar-
rannsóknamönnum" til hjálpar varð-
andi hið „heimspekilega" vandamál
þeirra með einni athugasémd enn-
Það er alkunnur sannleikur, að óleyf'"
legt er að álykta frá hugtaki ti
veruleika, óhœfa að fullyrða, a
tiltekið hugtak, þótt rökrétt sé, tja'
nokkurn veruleika, ef sá veruleiki verð
ur ekki sannaður með áþreifanlegurn
hœtti. Nú verður raunveruleg tiIvist
„eilífðar" ekki sönnuð með áþre^an