Kirkjuritið - 01.12.1974, Blaðsíða 74

Tvö jólakvæði
Flestir íslendingar þekkja nú orðið
jólasólm síra Einars Sigurðssonar í
Eydölum: „Nóttin var sú ógœt ein".
Þessi sólmur var vakinn upp til nýs
lífs í Sólmabókinni fró 1945. Vegna
hins Ijúfa lags Sigvalda Kaldalóns,
sem reyndar er byggt ó œfagömlu
jólastefi, hefur hin fagra og Ijúfa
kveðandi síra Einars í Heydölum
snortið okkur, jafnvel þótt kveðskap-
urinn sé fró lokum 16. aldar. Stra
Einar ótti sér dótturson, sem einnig
ótti sama Ijúfa léttleikann yfir trúar-
Ijóðum stnum. Þetta var stra Bjarni
Gizurarson í Þingmúla í Skriðdal
(1621—1712). Trúarljóð hans hafa að
því er virðist gleymst. Þó stendur hann
fyllilega jafnfœtis Hallgrími Péturs-
syni, hvað kveðskapargófu snertir, en
er að mörgu leyti léttari aflestrar t
veraldlegum kvœðum sínum. Það geta
menn sannfœrt sig um sjólfir við lest-
ur úrvals úr þessum kvœðum hans,
sem voru gefin út órið 1960 t bókinni
„Sólarsýn" (Menningarsjóður). Hér
verða birt brot úr tveimur jólakvœð-
um, sem skrifuð voru upp úr eigin-
handarriti síra Bjarna, sem varðveitt
er t konungsbókhlöðu t Kaupmanna-
höfn (Thott 473, 4to). Sólmurinn út
af jólaguðspjallinu (Salve blessað
barnið fœtt) er í allt 10 vers og eru
öll þeirra jafnfögur. Söngvtsa ó jóla-
hótlðinni er 20 vers ! handritinu, og
virðist að öllum líkindum vera frum-
ortur af síra Bjarna, því að í upphafi
kvœðisins lýsir hann nóttúrufari aust-
anlands ó blíðri jólatíð. Það er veður-
farið, sem síra Bjarni ó við, er hann
falar um „hýran sinn koss", sem
Drottinn gefur ó þessum jólum. En
brótt leiðir hann hugann að öðrum
jólagesti, barninu í Beflehem. Það,
sem tengir saman nóttúrulýsinguna
og prédikunina, eru orðin I j ó s og
sól. Eins og sólin skín t heiði yf'r
Héraði, þá er Jesús hin „sœla sól
og „bjart Ijós". Þau vers, sem hér eru
birt, eru valin með það í huga, °ó
þau er hœgt að nota saman sem jóld'
sálm, ef einhverja kynni að langa ^
þess. Allt, sem stra Bjarni orti, virðist
hann hafa œtlast til, að lesendur sínin
rauluðu með sjálfum sér. Fyrir söng-
vtsuna valdi hann lagaboðann: „Át"
ið gott, gefi nýtt". Það er sami bragar'
háttur og „Himna rós, leið og MoS
(Ssb. nr. 65), sem er við sálm s'r°
Stefáns Ólafssonar í Vallanesi, frcenda
stra Bjarna. Sálmurinn út af jólacjuð-
spjallinu hefur aftur á móti sama
bragarhátt og „Syngi Guði sce!^
dýrð", sem að undanförnu hefur ostí
verið sunginn af stúdentum á jólum-
(Sjá R. A. O. Tuttugu og tveir helg'
söngvar, nr. 2).
Kolbeinn Þorleifss°n'
360