Nýjar kvöldvökur - 01.07.1935, Blaðsíða 8

102
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
urhlíð fjallgarðsins Witwatersrand (þ. e.
vatnamót hvítu fjalla). Hvítufjöll eru
kalksteinsfjhll og er það hæsti fjallgarður
í Transvaal. Bærinn liggur í 2000 m. hæö
yfir sjó. Þess vegna er þar allkalt á vetr-
um. í júlímánuði, þ. e. um háveturinn er
þar stormasamt og svo kalt, að frost er
þar flestar nætur og ís á pollum. En um
hádegið verður allheitt, því að heiðskírt
er þar að jafnaði og sólfar mikið. Sakir
hreinviðrisins og þess, hve loftið er þurrt
og gagnsætt, er staðurinn vel fallinn til
stjarnfræðirannsókna, enda eru þar þrír
stjörnuturnar og allir merkir. Háskóli er
hér einnig, en ekkert jarðfræðisafn, sem
er næsta furðulegt, jafn marga merka
hluti og jarðfræði héraðsins hefur að
bjóða.---------
Aðgangur að gullnámunum við Jóhann-
esarborg fæst einungis suma daga vik-
unnar, og fyrst verður maður að fá að-
göngumiða hjá námafélaginu »Transvaal
Chamber of Mines«. Á miðann er prent-
að meðal annars: »Þeir, sem ekki hafa
hestaheilsu, ættu með engu móti að fara
niður í námurnár«.
Ég fékk aðgang að námunni »Robinson
Deep« og júlímorgun einn beíð ég ásamt
ýmsum öðrum ferðamönnum í kulda og
stormi eftir því, að vera flutt niður í
eina af dýpstu námum jarðar.
Allt í kringum Jóhannesarborg eru
geysistórir haugar af greftri úr námun-
um. Gefa þeir umhverfinu sérkennilegan
eyðimerkursvip. Hæðir þessar eru gróð-
urlausar með smárennum eða farvegum
eftir regnvatn, sem sjaldan fellur þó, en
oftast í hellidembum þegar það kemur.
Úr þessum gulu eða hvítleitu sandhaug-
um er sífellt sandrok, ef gola kemur, en
þarna er fremur stormasamt, leggur þá
sandmökkinn oft yfij- bæinn. Landiö í
kringum Jóhannesborg er eins og annar-
staðar í Suður-Afríku rauðleitt af járn-
samböndum. Það er gróðurlaust að mestu
enda er gróðrarmold þar tæplega finnan-
leg.
Áður en farið er niður í námuna, eru
allir færðir í verkamannaföt og verða að
undirrita hátíðlega yfirlýsingu þess efn-
is, að þeir fari niður á eigin ábyrgð, enda
sé námafélagið án ábyrgðar þótt slys beri
að höndum. Allt um kring er fjöldi
verkamanna bæði hvítra og svartra.
Margir negranna bera einkenni »Rauða
krossins« og tösku með sáraumbúðum. Er
sagt að negrarnir séu mjög fúsir á að
læra »hjálp í viðlögum« og séu hinir
hreyknustu þegar þeir eru gerðir að að-
stoðarmönnum við hjúkrun og sjúkra-
flutning í námunum.
Nú er lyftan til. Vér stígum inn í hana
og á fáum mínútum sígum við 1350
metra niður í djúpið. Þar stígum vjer út,
en einungis til þess að fara inn í aðra
lyftu, sem ber oss enn 700 metra niður
á við. Þak lyftu þessarar er úr neti, sem
á að taka á móti grjóthruni úr gangin-
um. Manni líður eitthvað líkt og hann sé
lokaður inni í búri. Hér nemum vér stað-
ar að sinni og förum um námagangana,
sem eru vel lýstir og mætum vér þar ó-
aflátanlega sporvögnum hlöðnum hinu
ljósa, gullblandaða grjóti, sem lyfturnar
síðan flytja upp á yfirborð jarðar.
Þegar svo langt er komið niður má
vænta þess að heitt sé orðið, því að al-
mennt er talið að hitinn aukist um 1° C.
viö hverja 33 metra sem neðar dregur, þ.
e. a. s. í 20—30 metra dýpi er hitinn jafn
allt árið og liggur þá nálægt meðalhita
yfirborðsins á þeim stað, sem um er að
ræða. Hér í námunum stígur hitinn
seinna en almennt er, hér hækkar hann
á 110—130 metrum um 1° C. Auk þessa
er allt gert sem unnt er til að halda hon-
um niðri. Tröllauknar vindsnældur knúð-
ar rafmagni dæla lofti út og inn svo að
þar myndast þægilegur súgur, hitastigið
er því nálægt 30° C. Samt sem áður