Sjómannadagsblaðið - 03.06.1951, Blaðsíða 34

Þetta sama kvöld
brast á mikill
útsynnings stormur.
átti að herða. Þegar ísa leysti, héldu öll skip Spán-
verja á brott nema þrjú, sem leituðu hafnar á
Reykjarfirði á Ströndum, og stunduðu hvalveiðar
þaðan, það sem eftir var sumarsins. Fyrst munu
öll skipin hafa legið á Kjörvogi, rétt innan við
Gjögur, en þegar líða tók á sumarið færði stærsta
skipið sig inn á Naustavíkina, sem er beint á móti
þar sem nú er síldarverksmiðjan á Djúpuvík.
Skipstjóri á því skipi, var ungur maður, hið mesta
hraustmenni og syndur sem selur. Hét hann
Marteinn (Martin de Villa Franca) á hans skipi
var 33 manna áhöfn, en á hinum skipunum sem
voru minni, var 25 manna áhöfn á hvoru skipi
fyrir sig. Skipstjórar á þeim hétu: Pétur (Pedro de
Aguirre) og Stefán (Stephan de Telleria) Jón
lærði segir, að skipstjórarnir á smærri skipunum
og þeirra menn hafi verið vel þokkaðir af Strend-
um, en skipverjar Marteins verið illa liðnir. Sam-
lag var á milli skipanna og áttu skipstjórar hlut
í hvors annars afla, en Marteinn þó hlut mestan.
Veiddu skipin þarna samtals 11 stóra hvali, en
mistu einnig 11, svo veiðin virðist hafa verið hálfu
oftar sýnd en hún var gefin. Ýmsar gripdeildir
höfðu Spánverjar í frammi og stálu af búfé bænda,
en eftir frásögn Jóns lærða, telur hann Stranda-
menn hafa haft góðan hag af viðskiptunum við
Spánverja, sem oft greiddu vel fyrir sig með hval
og seldu þeim ýms verkfæri.
Sagt er, að íslenzkur maður, hafi rotað einn af
mönnum Marteins með steinshöggi, um sumarið,
en Marteinn séð svo um, að engin illindi yrðu
útaf því, bendir það til þess, að hann hafi álitið
manninn falla óhelgan, enda ólíklegt, að íslend-
ingur gerði slíkt nema hann ætti sér mikils í að
hefna, við annað eins ofurefli og var við að etja.
Að öðru leiti er ekki talið, að upp úr hafi soðið
milli Strandamanna og Spánverja um sumarið, fyr
en daginn áður en skipin ætluðu að leggja af stað
heimleiðis. Það var 20. september, sem skipin voru
ferðbúin. Um daginn fór Marteinn með nokkrum
af skipverjum sínum yfir að prestsetrinu Árnesi
og heimtaði sauðfé af prestinum, séra Jóni Gríms-
syni, til ferðarinnar. í óprentuðu handriti, presta-
sögum Jóns Halldórssonar (bls. 175, 4to) segir
þannig frá þessu: „ . . . þar fyrir hótaði captainen
og lét tilbúa snöru út á skipi sínu til að hengja
sr. Jón við seglrána, nema hann léti sitt kvikfé, so
prestur varð að lofa upp á æru sína og trú, þó
fyrir annara meðalgöngu, að það skyldi að morgni
komið verða. En herrann leyfði ei lengur hegning-
arlaust þessum reyfurum þeirra ofsa og yfirgang,
so gjörði um nóttina það áhlaupaveður að sleit
upp skip þeirra og brotnuðu; komust þeir á land
og voru hér um veturinn, hlupu um Stranda- og
ísafjarðarsýslur með ránskap, þjófnaði og öðrum
strákaverkum, hvörja sýslumaðurinn Ari Magnús-
son í Ögri lét með mannfjölda þar fyrir drepa, og
var dæmt á alþingi gjört til landhreinsunar og
þetta íllþýði réttilega straffað.“
Þetta sama kvöld brast á mikill útsynnings byl-
ur, íshroði, sem var í utanverðu Reykjafirði, rak
undan storminum á skip þeirra Stefáns og Péturs.
Skip Stefáns sleit fyrst upp og barði stormurinn
því og ísnum við hitt skipið, þangað til það sökk
með öllum farminum, en áhöfnin öll bjargaðist
yfir á Péturs skip en það rak upp á Gjögrana og
brotnaði þar sundur í miðjunni, sökk frampartur-
inn en skuturinn stóð á nesinu. Allir bátar sem
voru við skipin eydilögðust en áhafnirnar björg-
uðust í land við illan leik, en þrír drukknuðu.
Þeim tókst að bjarga 17 byssum sínum óskemmdum
með tilheyrandi og átta byssum votum og brák-
14 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ