Sjómannadagsblaðið - 03.06.1951, Blaðsíða 33

Endalok „Flotans ósigrandi".
Góz og víf og lönd og líf
látum fyrir hið rétta;
guð mun mest með blíðu bezt
bæta oss aftur þetta.1)
Þetta var þá innræti og hugsunargangur þeirra
®anna, sem þá voru uppi á Vestfjörðum. Við
skulum nú snúa okkur að Spánverjunum og þeirra
atvika, sem leiddu til þess, að þeir voru vegnir.
Hvalveiðar voru stundaðar á Islandi í fornöld
af miklum móð, eins og sjá má af ýmsum ákvæð-
um í hinum elztu íslenzku lögum. Fóstbræðra-
saga sýnir, að aðal hvalveiðisvæðið hér við land
hefur verið útaf Hornströndum og svo var það um
margar aldir. Fram undir 1600 munu fáar eða
engar þjóðir hafa kunnað til hvalveiða nema Islend
ingar og Norðmenn. En um þetta leiti, hefja Spán-
verjar (Baskar) hvalveiðar í norðurhöfum í miklu
stærri stíl og með stórvirkari aðferðum, en áður
hefur þekkst. Er ekki að efa, að öfundaraugum
hefur verið á þetta litið af löndum okkar, sem
ekkert áttu til neins.
^yrstu sagnir af Spánverjum (Böskum) hér við
land, var árið 1613 er þeir virðast hafa hafið hval-
veiðar útaf Vestfjörðum, og kynntu þeir sig þá
strax að ofbeldi, rupli og ránum, án þess, að lands-
menn virtust gera hið minsta á hluta þeirra.
Leiddi þetta til þess, að Kristján IV, hinn röggsami
konungur vor, fyrirskipaði landsmönnum, að ráða
þessa íllvirkja af dögum. í boðskap hans segir svo:
1) Sjá Magnúsarsögu prúða, eftir dr. Jón Þorkelsson.
„Og svo að hægt sé að hrinda af sér og varna
slíku ofríki og ráni, þá höfum vér af náð vorri
leyft og lofað lénsmanni vorum á hinu fyrrnefnda
landi voru, íslandi, og þegnum vorum. borgurum
þeim, sem verzla í þessu landi, að þeir megi vinna
á þessum illviljuðu kumpánum, sem leitast við að
ráðast á og ræna og rupla þegna vora í höfnum
vorum og krúnunnar og á landi voru íslandi, sem
áður er minnst á, að þeir megi taka skip þeirra og
leggja þá að velli með hverju móti og á hvern
hátt, sem vera skal. Eftir þessu á hinn fyrrnefndi
lénsmaður vor á hinu fyrrnefnda landi voru, og
hinir fyrnefndu þegnar vorir, að haga sér og
hegða“. Gefið út í Friðriksborg 30. apríl 16Í5.
Hér er ekki verið að klípa utan úr því. Spán-
verjarnir eru úrskurðaðir réttdræpir hvar sem í
þá næst. Talið er þó, að fjögur spönsk skip hafi
haft konungsleyfi til að leita hafnar í landinu ef
áhafnirnar yrðu „meinlausum meinlausir".
Vorið 1615, voru 16 spönsk hvalveiðiskip, að
veiðum úti fyrir Hornströndum og á Húnaflóa.
Lentu þau þama í hafísum, því þetta var ísár
mikið og ótíð til lands og sjávar. A hverju skipi
voru margir hvalabátar til veiðanna. Jón lærði
segir, að tveir hvalabátar hafi einu sinni hrakist
frá móðurskipinu, sennilega innundir Steingríms-
fjörð, en út við Eyjar, munu hafa legið nokkur
íslenzk skip í hafísteppu, og gerðu áhafnir þeirra
aðsúg að Spánverjunum, en urðu frá að hverfa,
líklega af því að, Spánverjarnir höfðu skotvopn,
eða landarnir ekki reynzt nógu illskeyttir, þegar á
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 13