Sjómannadagsblaðið - 07.06.1964, Blaðsíða 25

Víða liggja vegamót
Víða liggja leiðir íslendinga. í vor
var hér á ferð Jónas Björnsson skip-
stjóri, sem flestir eldri togarasjó-
menn kannast við, aðkominn frá
Prince Edward Island í Kanada.
Jónas er fæddur 13. júní 1887 á
Hámundarstöðum í Vopnafirði. Arið
1918 flutti hann til Reykjavíkur og
réði sig á togara, en í þá tíð var það
mesti frami sem ungir menn sáu
fyrir sér. Hann skráðist háseti á bv.
Hilmi, en tveim árum síðar fór 'iann
í Stýrimannaskólann og lauk þaoan
prófi, og var síðan samfellt á tog-
urum. Þá var ekki stórvægileg aukn-
ing íslenzka fiskiskipaflotans ár-
lega. Skipshafnirnar voru samsettar
af þrautreyndum dugnaðarmönnum
og var ekki ótítt að einn þriðji eða
helmingur lúkarsbúa væru með
skipstjóraprófi, þó fæstir ættu von
til að njóta þeirra réttinda í náinni
framtíð.
Þegar síðari heimsstyrjöld hófst
breyttust ýmsar aðstæður, aldri
skipstjórar fóru í land að lokinni
veiðiför, en yngri menn tóku við að
sigla skipunum á erlendan markað.
Jónas varð siglingaskipstjóri með
bv. Skutul (áður Hávarður ísfiro-
ingur), og sigldi honum öll stríðs-
árin, fór hann samtals 103 ferðir
milli Islands og Englands, en var
svo lánsamur að lenda aldrei í skot-
marki við þýzka kafbáta, sem lengst
af fóru herförum um þetta siglinga-
svæði og grönduðu smáum og stór-
um skipum ef færi gafst.
Sjómannadagsblaðið hafði fréttir
af ferð Jónasar hér heima og leit-
aði tíðinda af högum hans erlendis.
„Hvað kom til Jónas að þú, svona
gamalgróinn togarajaxl ,tókst sam-
an pjönkur þínar í víking til ann-
arra landa, í stað þess að ljúka þræl-
dómnum hér heima?“
„Tjah, ef ég ætti að svara því í
stuttu máli, myndi ég telja til þess
tvær höfuðástæður. I fyrsta lagi
virtist um það leyti ekki vera um
mikla framtíðarmöguleika að ræða
hér heima fyrir roskinn mann í mínu
fagi. Og í öðru lagi, sem ef til vill var
aðalorsökin, að í undirvitundinni
hefir ávalt vakað hjá mér einhver
útþrá. Að kynnast einhverju sem
var utan við hinn daglega sjóndeild-
arhring. Og dag einn þegar ég var
nýkominn af sjó, hringdi til mín
maður og spurði hvort ég vildi fara
til Kanada á togara. Tími var naum-
ur til umhugsunar, ég yrði að vera
ferðbúinn eftir sólarhring. Eftir
stutta umhugsun svaraði ég honum,
að ég væri tilbúinn að leggja í þetta.
Þar með var sú stefna ákveðin og
ekki umsnúið.
Þegar til Kanada kom var þetta
heldur lítill togari á okkar mæli-
kvarða, gerður út frá Halifax. Eg
var á þessu skipi í tvö ár. Fyrst há-
seti, svo bátsmaður, síðan stýrimað-
ur og loks skipstjóri. Að þeim tíma
loknum fór ég í land og var í ýms-
um hugleiðingum um annað starf.
Islenzkur kunningi minn í Vancou-
ver var oft að leggja að mér að koma
þangað, þar sem um miklar tekju-
vonir væri að ræða ef vel gengi, en
eitthvað dró úr mér að taka þá
ákvörðun. Þannig liðu fimm mán-
uðir, að ég hitti dag nokkurn kunn-
ingja minn, sem hafði verið með mér
á togaranum, en átti nú heima í
Prince Edward Island. Hann var
að leita að manni til að taka að sér
skipstjórn á litlum togbát sem gerð-
ur var út frá Souris í heimabæ hans
og spurði hvort ég vildi ekki koma
með sér þangað. Eg sló strax til og
hefi dvalið á þeim stað síðan eða
rúm 10 ár.
Ég var á þessum litla bát í tvö
ár, en tók þá við öðrum stærri bát
65 tonna. Þetta tímabil var ég svo
heppinn að hafa með mér bráðdug-
lega menn og vorum við aflahæstir
öll þessi ár. Fyrir fimm árum spurði
fulltrúi Fiskimálanefndarinnar á
staðnum hvort ég vildi ekki eignast
eigin bát! Ég hafði að sjálfsögðu
ekkert á móti því. Fyrirkomulag
þama er þannig, að skipstjórar geta
eignast bátana með stuðningi Fiski-
málanefndarinnar gegn því að leggja
fiskinn upp hjá hraðfrystihúsunurn,
sem eru tvö í Souri. Og þannig at-
vikaðist það að ég var orðinn sjálf-
stæður skipseigandi og skýrði ég
bátinn Island. Ég hefi nú átt þenn-
Jónas Björnsson.
an bát í fimm ár, ég hefi enn sömu
skipverja sem byrjuðu með mér og
við höfum enn haldið því að vera
aflahæstir árlega. Nafngiftin hefir
ávalt valdið mér gleði, og vekur
hugsun til heimalands er ég heyri
kunningja mína á öðrum bátum
kalla á öldum ljósvakans til viðtals
við Iceland!
„Hvernig er útgerð háttað þarna
frá Prince Edward, er langt á fiski-
mið og hvernig fiskur er þetta sem
þið fáið?"
„A Prince Edward eru íbúar urn
70 þúsund, aðalatvinnuvegur er
kartöflurækt og trjáviðarútflutning-
ur, en á norðausturhluta eyjunnar
í Souris þar sem ég bý eru stund-
aðar fiskveiðar út í St. Lawrence-
flóa. Þaðan eru gerðir út 25 tog-
bátar, allt trébátar þar til nú síðari
ár að stálbátar eru að koma til sög-
unnar. Áður fyrr var þannig háttað
eins og hér heima á smábátum, að
menn þurftu ekki að hafa skipstjóra-
próf nema að nafninu til, nokkui's
konar pungapróf, aðeins ef það voru
duglegir náungar, flestir bátarnir
voru 40 til 65 tonn og sóttu aflann
aðeins 10 til 20 mílur frá heimahöfn.
Síðari ár hefir þetta breyzt. Aflinn
hefir þorrið á heimamiðum og aflinn
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 1 1