Sjómannadagsblaðið - 07.06.1964, Blaðsíða 59

Skipalest PQ 17 sökkt
Rússarnir urðu að fá vörur og vistir hverju sem tautaði og hvað sem það
kostaði. Og það kostaði mikið. Sífelldar árásir á skipalestimar, menn voru
drepnir í þúsundatali eða frusu í hel í ísauðninni og verðmæti fyrir þús-
imdir milljóna töpuðust. Frá flugstöðvum í Noregi komu þýzkar árásar-
vélar hfaðnar sprengjum og tundurskeytum, með stefnu á skipalestimar,
sem gat valdið ósigri eða sigri bandamanna . . .
í tilkynningu frá skipulagsstjóm
þýzka sjóhersins dags. 22. jan. 1942
segir svo:
Foringinn er fullviss um að Nor-
egur er veigamikill þáttur í hern-
aðarátökum styrjaldarinnar . . .
Foringinn fyrirskipar því veru-
legu aukningu hermanna og her-
gögnum í Noregi, hann væntir
þess að sjóherinn geri sitt ýtrasta
. . . Yfirmanni lofthersins hefir
verið falið að auka styrjaldarað-
gerðir . . .
.. . með eða móti Þýzkalandi?
Þegar maður hefir fengið vitn-
eskju um, að Bandaríkin höfðu frá
því í september 1941 til styrjaldar-
loka framleitt og flutt:
375.883 vörubifreiðir
51.503 jeppabifreiðir
7.058 brynvarða vagna
8.075 traktora
35.107 mótorhjól
14.975 flugvélar
189.000 símatæki
1.900. járnbrautarvagna
4.5 milljón tonn matvæla
og að Bretland hefði af sinni fram-
leiðslu afgreitt 5.218 brynvarðar
bifreiðir, 7.410 flugvélar og mikil-
væg hráefni eins og aluminium og
gúmmi og að megnið af öllum þess-
um varningi var fluttur með skipa-
lestum frá Islandi, framhjá Jan
Mayen, uppundir Svalbarða milli
Hopen og Bjarnareyja til Mur-
mansk og Arkangelsk er auðvelt að
átta sig á því, að Adolf Hitler og
hans kumpánar hafi talið Noreg —
þennan næsta nágranna skipalest-
anna í N-Atlantshafi — mikilvægt
styrjaldarsvæði.
An þessarar aðstoðar frá Banda-
mönnum hefðu Sovétríkin orðið að
draga sig í hlé í styrjöldinni eða
falla, — sem og Sovét-Ambassador-
inn í London Maiskij gaf í skyn við
brezka forsætisráðherrann á fundi
4. sept. 1941 þegar hann færði
Churchill beiðni frá Stalin um
stuðning. En sú tilvitnun gerði
Churchill öskureiðan, svo að hann
hreytti úr sér: „Gleymið því ekki
herra minn, að það eru ekki liðnir
nema fjórir mánuðir síðan, að við
vissum ekki hér í landi hvort Sovét-
ríkin myndu standa með eða móti
Þýzkalandi . . . og hvað sem skeður,
og hvað sem þið gerið, þá ættu
Rússar að vera þeir síðustu til að
álasa okkur!“
I yfirstjórn brezka sjóhersins var
P. Q. Roberts falið það hlutverk,
að skipuleggja skipalestir um Norð-
ur-íshafið til N-Rússlands. Og þar
með fengu skipalestimar kenni-
nafnið P. Q. með viðeigandi númeri
á eftir.
Og síðan var hafist handa. P. Q.
sigldu sem kunnugt var úr Hvalfirði,
sú fyrsta 29. sept. 1941. Fyrstu 12
P. Q. skipalestarnar komust áfram
án verulegs tjóns — aðeins tvö flutn-
ingaskip höfðu tapast. Þýzku kaf-
bátarnir höfðu nóg að gera í Atlants-
hafi og Luftwaffe hafði meir en nóg
að starfa í N-Afríku og á Sovétvíg-
stöðvunum. En í ársbyrjun — sam-
kvæmt fyrirmælum foringjans —
breyttist aðstaðan. Þann 21. maí
lagði P. Q. 17 af stað norður á bóg-
inn, m. a. skipa voru 22 undir amer-
ískum og brezkum fánum, 2 undir
rússneskum fána, 2 voru skrásett í
Panama og tilheyrði Hollenzku rík-
isstjórninni.
Heilsið Stalin!
Um þetta leyti var 5000 tonna
ameríska skipið „Bolton Castle“ að
lesta sprengiefni í Glasgow. Full-
trúi frá skipafélaginu kom um borð
Efri myndin: Eftirlitsflugvél Egon Repers, að
neSan flugmaSurinn sjálfur, sem fyrstur fann
P. Q. 17 milli ]an Mayen og Svalbarða.
til skipstjórans, hins gráhærða John
Pascoe, læsti rækilega á eftir sér
hurðinni og sagði alvarlega: — Þessi
siglingaleið og takmark hennar er
algjört leyndarmál, aðeins þú og 1.
stýrimaður megið vita hana. Þið
eigið að sameinast P. Q. 17 við ís-
land og sigla til Arkangelsk. — Þú
veizt að þetta er síðasta stóra skip
Chalmers-skipafélagsins, þú skil-
ur . . .
Pascoe bauð upp á Sherry, þeir
skáluðu, fulltrúinn þakkaði og
kvaddi eftir stutta stund. Skipið
átti að leggja af stað samstundis. —
I dyragættinni sneri fulltrúinn sér
við og sagði: „Þú manst, þetta er al-
gjört leyndarmál.“
Eftir örskamma stund var land-
festum að aftan og framan sleppt.
Fulltrúinn horfði upp í brú til skip-
stjórans og upp á bakkann til skip-
verja sem voru að taka saman land-
festar og veifa til hafnarverkamann-
anna. Allt í einu hrópuðu nokkrir
þeirra til skipverja. „Heilsið þið
Stalin frá okkur!“ Fulltrúinn varð
öskugrár í andliti . . .
I brúnni stóð Pascoe skipstjóri
orðlaus af undrun.
Hann vissi að þýzkir skipanjósn-
arar höfðu verið teknir fastir í
Glasgow og öðrum höfnum við
Clyde-mynni, en það væru ábyggi-
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 45