Sjómannadagsblaðið - 07.06.1964, Síða 47

aðlögun bætta upp með annari, hún
er fólgin í tjaldi sem lokar fyrir
spegillagið um stundarsakir. Litaðar
frumur þenjast út yfir hverja spegil-
plötu. Þegar hákarlinn lagar sig að
myrkri, dragast litarfrumumar sam-
an og opna fyrir sjegillagið. A
nokkrum grunnsævistegundum er
neðri helmingur spegillagsins, sem
snýr upp á móti birtunni alltaf lok-
aður. Aðeins efri hlutinn, sem veit
að botninum, sem hákarlinn syndir
yfir, endurkastar ljósinu til sjón-
fruma nethimnunnar.
Tilraunirnar á Biminieyju hafa
greinilega sýnt að sjónin gegnir þýð-
ingarmiklu hlutverki í leit hákarls-
ins að fæðu. Ef hákarlinn nýtur
augnanna á hann ekki í erfiðleikum
með að finna beitu, en ef búið er að
láta plast fyrir augu hákarls á hann
erfitt með að finna hana.
Vel má vera að sjónin sé ekki
bezti leiðarvísir hákarla, sem synda
í gruggugum sjó. í tærum sjó eins
og við Biminieyju er sjónin mjög
mikilvæg í 50 feta fjarlægð frá agni,
sem hreyfist lítið eða ekkert. Eftir
því, sem fjarlægðin frá agninu
minnkar verður sjónskynjunin mik-
ilvægari. Þegar hákarlinn á ekki
eftir nema 10 fet að bráðinni er
sjónin sennilega aðalleiðarvísirinn.
Sjónin virðist vera það skilningar-
vit, sem þýðir að fást við með tilliti
til raunhæfrar hákarlafælu. Þetta
kom af tilviljun í ljós í stríðinu þeg-
ar tilraunir voru gerðar með úldinu
hákarl og efnablöndur. I sumum
þessara tilrauna er dökkum lit
blandað saman við önnur efni.
Blandan, sem svarti liturinn var í
verkaði sem fæla á margar tegundir
hákarla. Jafnvel liturinn einn er
áhrifaríkur. Ef opin flaska með
svörtu efni (nigrosine) er látin í
hringlaga sjókví, breiðist liturinn
frá flöskunni út um sjóinn í kvínni
og gerir hann svartann. Hákarl, sem
syndir óhindraður í kvínni, breytir
ferðum sínum og forðast hið dökk-
litaða svæði, loks erhann afkróaður
á lítilli hringsneið út við kvíarvegg-
inn. Þetta háttalag er ekki vegna
lyktaráhrifa frá litnum. Hákarl með
upptroðnar nasaholur forðast einnig
hið litaða svæði. Ef ógagnsætt efni
er látið fyrir augu hákarlsins þá
syndir hann um hið litaða svæði.
í hinum stóru sjókvíum á Bimini
eru gerðar athuganir á hegðun há-
karla þegar þeir ráðast á bráð og éta
hana. Athuganirnar eru gerðar með
neðansjávarkvikmyndavél. Þegar
400 punda dauður marlínfiskur er
notaður sem agn, synda sítrónu-
hákarlarnir fyrst hægt í kringum
hann í 10 feta fjarlægð, smátt og
smátt herða þeir ferðina og þrengja
hringana, þar til sá fyrsti tekur sig
út úr og fær sér bita. Gagnstætt
hinni almennu skoðun veltir hákarl-
inn sér sjaldan á hliðina. Hann stöðv-
ar ferðina með hinum stóru brjóst-
uggum, teigir sig upp á við og kjaft-
urinn nemur við agnið. Þá opnar
hann kjaftinn upp á gátt og bítur, ef
honum tekst ekki að ná góðu taki í
fyi'sta sinn þá bítur hann hvað eftir
annað þar til tennurnar sökkva á
kaf í agnið, þá læsir hann saman
skoltunum og skekur allan fram-
hluta skrokksins ofsalega og rífur
10 til 15 punda stykki af fiskinum.
Hákarlinn syndir hratt á brott með
feng sinn skakandi hausnum til
beggja hliða.
Þegar blóð og aðrir vökvar fara
að í'enna úr sái’um fisksins vex æs-
ingur hinna hákai'lanna í hópnum.
Þeir flýta sér að ná í sinn skerf af
máltíðinni. Oft gera þrír eða fjórir
hákai'lar árás á fiskinn samtímis.
Brátt komast þeir í ástand, sem
stundum hefur verið nefnt „Hin
æðisgengna græðgi“. Sjónin er það
skilningarvit, sem þjónar þessu
— Hm . . . }>að var svo sem auðvitað, hvar
helzt væri að leita þín Pétur!!!
háttalagi dýranna. Þegar hákarlam-
ir eru komnir í þennan ham getur
athugarinn boðið þeim blikkdósir og
trékassa í staðinn fyrir fisk. Þeir
í’áðast viðstöðulaust á þessa hluti og
éta allt, sem að kjafti kemur. Aug-
ljóst er, að til þess að hákarlafæla
nái tilgangi sínum verður að beita
henni löngu áður en dýrin eru orðin
óð af gi’æðgi. Rannsóknir á lifandi
hákörlum eru tiltölulega ný hafnar.
Þó margt sé eftir að læra um þessa
merkilegu fiska, þó vekja rannsóknir,
sem nú eru gerðar víða í heiminum
vonir um að nýjar og betri aðferðir
geti fundizt til þess að forða mönn-
um frá ái’ásum þeirra.
Höfundur:
Perry W. Gilhert í Scientific American,
júlí 1962.
Grímur Þorkelsson.
í neðansjávarbúri var fylgzt með hópi Sítrónu-hákarla. Þeir húa sig undir árás á 450 punda
flykki af marlinfiski. Fyrsti hákarlinn tekur sig út úr hópnum og fær sér bita. Hinir fylgja á
eftir. Þeir fyllast vaxandi æsing, sem nær hámarki í æðisgenginni græðgi og árásum.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 33