Sjómannadagsblaðið - 07.06.1964, Page 64

kafbát
Myndin til hægri:
Kafbáturinn Severjanlui.
Myndin að neðan:
Eitt af riíssnesku fiskiskipunum, sem
var t samstarfi við kafbátinn, próf-
essor Mesyatsev tók myndina af skip-
inu t stormi við Island.
Ingvar Hallgrímsson fiskifræðingur:
Síldarleit úr
Á þeim árum, sem liðin eru frá
stríðslokum, hafa æ fleiri þjóðir
litið til hafsins sem hins mikla mat-
vælaforðabúrs mannkynsins. Bæði
hefur verið lagt kapp á að kynnast
sem bezt lifnaðarháttum ýmissa
nytjafiska sem og að leggja grund-
völl að nýtingu ýmissa tegunda, sem
enn eru ekki nýttar. En forsenda
alls þessa er umfram allt rannsóknir
á auðævum hafsins. Af þeim sökum
hafa margar þjóðir látið smíða fjölda
rannsóknaskipa á síðustu árum, og
stöðugt eru ný rannsóknaskip í
smíðum. Munu Bandaríkjamenn og
Rússar vera þar fremstir í flokki,
en nágrannaþjóðir okkar hafa held-
ur ekki látið sinn hlut eftir liggja,
t. d. hafa Norðmenn smíðað 4 rann-
sóknaskip frá stríðslokum, Þjóð-
verjar 3, Bretar 4 o. s. frv.
Eitt þessara skipa Bandaríkja-
manna er sérkennilegt að því leyti,
að það getur staðið upp á endann í
sjónum, þannig að skuturinn stend-
ur upp.
Árið 1958 tók Hafrannsóknastofan
í Murmansk í notkun gamlan kaf-
bát frá rússneska sjóhernum og lét
breyta honum í rannsóknakafbát.
Hefur hann töluvert komið við sögu
síldveiða- og hafrannsókna á Norður-
Atlantshafi, og verður hér lítilshátt-
ar sagt frá honum. Fyrir stríð höfðu
Japanir útbúið kafbát til rannsókna,
en hann eyðilagðist af hernaðar-
völdum í stríðinu áður en notkun
hans hófst.
Rússneski kafbáturinn, sem heitir
Severjanka, var útbúinn ýmsum
tækjum, t. d. dýptarmælum, sem
lóðuðu bæði upp og niður, svo að
finna mætti torfur bæði ofan og
neðan kafbátsins. I miðjum desem-
ber 1958 lét Severjanka úr höfn í
Murmansk í fyrstu rannsóknaför
sína. Var farið í Barentshaf og par
m. a. kannað botnlag og botndýr, svo
og áta, sem var sem stór ský, er
svifu á ýmsu dýpi. Næsta ferð hófst
í lok desember 1958 og skyldi fylgj-
ast með göngum síldar milli Fær-
eyja og Islands. Átti Severjanka að
gera sínar athuganir í samvinnu við
rannsóknaskipið Professor Mesjat-
sev, en það skip hefur áður verið
við síldarleit við Island. Var nú
haldið að rússneska síldarflotanum
austan Islands. Fyrstu dagana fannst
ekkert vegna óveðurs, en loks hinn
5. janúar 1959 sást fyrsta síldin í
leitarljósum kafbátsins, en í þeim
sást fiskur lengst í 18 metra færi. I
tvo daga sigldi Severjanka gegnum
samfelldar síldartorfur í 60—120
metra dýpi, en þéttastar voru þær
í um 80 metra dýpi. Að næturlagi
var lítil hreyfing á síldinni, og hún
var sem líflaus væri, en í birtingu
dýpkaði hún á sér og hvarf kafbátn-
um, en fannst á ný seint næsta kvöld
og var þá á uppleið.
Þegar síldin var í efri lögum sjáv-
ar reyndist hún mjög ljósfælin, og
það sýndi sig, að tilgangslaust væri
að nota ljóskastara neðansjávar við
síldveiðar að vetrarlagi í Norður-
Atlantshafi, þótt slíkt sé gert við
ýmsar aðrar veiðar með góðum ár-
angri.
Aðfaranótt 12. janúar var Sever-
janka komin í hlýrri sjó, og í 100
metra dýpi sást mjög illa með ljós-
kösturum, aðallega vegna plöntu- og
dýrasvifs, sem gerði sjóinn talsvert
gruggugan. Þarna niðri fannst samt
síld, en það sem vakti mesta eftir-
50 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ