Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Blaðsíða 44

42
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
hólkvíður samfestingur úr skotheldu kakí ellegar poka-
legar smekkbuxur úr skotheldu nankini; hvítbotnaðir
gúmmískór á lappakrílin. Því var það að þegar þýska
lystiskipið kom á vorin að skjóta farþegunum á land að
þeir mættu skoða þá innfæddu, þá varð ekki þverfótað á
bryggjunni fyrir renglulegum sköllóttum krökkum með
rassinn á milli hnjána; en þegar lystiskipið kom aftur að
hausti að leyfa öðrum farmi af gapandi túristum að
býsnast yfir lifnaðarháttum innbyggjanna, þá stóð allt á
beini á aumingja krökkunum.
Við vorum að pakka saltfiski í Kína þegar ég varð ást-
fanginn í fyrsta skipti. Bretinn kallar það hvolpaást þeg-
ar börn fá svona hjartslátt. Ætli við daman höfurn ekki
verið svosem ellefu tólf ára og þetta var frumraun okkar í
pökkuninni. Einsog títt er um hvolpaást stendur hún
ennþá ljóslifandi fyrir mér, sú eina. Hún var með indæl-
an munn og spennandi nef og þónokkur augu og töluvert
undirleit einsog hæfði stundinni. En það er samt út-
gangurinn sem er mér minnisstæðastur. Hún var í af-
lóga mussu sem eflaust hafði einhverntíma verið spari-
flík en að auki hafði fólkið hennar af lofsverðri um-
hyggju fyrir nýju arðbæru lúkunum hnoðað henni inní
allar peysur heimilisins að best varð séð og vöðlað síðan
utanum tróðið stagbættum verkamannafötum af honum
stóra bróður eða henni stóru systur: nógu stór voru þau
svo sannarlega. Það var kalt í Kína. Hvern hefði órað
fyrir því þá að hálfum mannsaldri seinna, þegar ástin
mín var áreiðanlega orðin margföld amma, þá hefði hún
allsóbangin getað draujað sér einsog hún stóð þarna á
Árbæjaruppákomu einhvers sendiherrans og ekki ein-
asta þótt skrambi fín og elegant (nerna kannski lyktin)
heldur beinlínis glæsileg? Kína var eftir á að hyggja ekki
flennistóra skellan á landabréfunum þarsem fólkið með
pungdregnu augun býr búi sínu. Þetta Kína var bara
bárujámsgímald úti í Vestmannaeyjum sem hafði eigin-
lega verið gefið þetta nafn til þess að skensa eigandann
eða að minnstakosti að stríða honum. Það þótti svona
fáránlega stórt, þetta mannvirki, að menn höfðu enga trú
á því að það mundi nokkurntíma nýtast að fullu.
í fyrrgreindri verkalýðssögu séra Gunnars bera per-
sónurnar hlutverkin utaná sér — og þarmeð innrætið
líka í augum höfundar þóað það sé kannski dálítið und-
arlegt. Sómafólkið, sem er stritfólkið, birtist okkur í
beinhörðum hraðsaumuðum nankins- eða kakíleppum,
en ófétin, sem eru atvinnurekendumir og ætla það vitan-
lega lifandi að drepa, leika sínar rullur í lungamjúkum
skraddarasaumuðum spariflíkum. Konsúll sem hefði
birst á almannafæri á þessum árum í svokölluðum
vinnufötum hefði vægðarlaust verið sendur í afvötnun;
bankastjóramaddama sem hefði orðið uppvís að svipuðu
athæfi hefði einfaldlega verið afgreidd á Klepp. í sögunni
um vonda fólkið og góða fólkið hins prestlærða bylting-
armanns tekur verkalýðshetjan Palli í Bjamaborg
(klæddur viðeigandi grodda að sjálfsögðu) hana Öglu
okkar afsíðis og lýsir fyrir henni verkfallinu sem hann
hafði verið svo lánsamur að rata í fyrir norðan. „Þú
hefðir átt að sjá verkakonumar á Siglufirði í fyrra,“
hrópar hann í fögnuði sínum — „þú hefðir átt að sjá
verkakonurnar á Siglufirði í fyrra, þar sem þær stóðu
með okkur í bláum verkamannafötum . ..“
Reyndar var einkennisbúningur hins dæmigerða stór-
bokka alveg jafneindreginn: áferðarsléttur svartur frakki
með flauels- eða loðkraga; virðulegur hattur; forláta
manséttuhnappar; mikillfengleg úrfesti yfrum belginn;
silfurbúinn göngustafur; spegilfagrar skóhlífar þegar svo
stóð á eða gallosíur einsog það var fullteins algengt að
kalla þennan fótabúnað; frúin í pels ef það var gjóla; og
hann Óli minn Maggadon flaggaði grútskítugum böggl-
uðum hörðum hatti yfir þöndum neftóbaksnösunum og
var stundum á sjakket sem einhvern hafði laumað að
honum en sú flík hefur sem kunnugt er löngum verið
vinnugalli útfararmeistara og svo þeirra embættismanna
okkar senr eiga erindi við kónga og þannig hágöfgir.
Nú ætla ég að hinir fordildarlausari á meðal okkar
einsog varpi öndinni léttar og segi sem svo að það sé
guðsþakkarvert að við skulum þó vera laus við þennan
bölvaða hégóma. En bíðum við. Ef syndin er lævís og
lipur þá er tískan ekki síður slæg. Ég sé ekki betur af
myndunum af tískuherrunum sem ganga núna ljósum
logum í glanspappírstímaritunum okkar en að harði
flibbinn, þessi ógnvaldur fermingardrengsins þegar ég
var að vaxa úr grasi. hafi aftur verið hafinn til vegs og
virðingar. Auk þess getur hégómaskapurinn (ef það er
rétta orðið yfir fyrirbærið) byrjað að snúast öfugt — ef
það er rétta orðið yfir þróunina. Fyrir hálfum öðrum
áratug eða svo, þegar vinnufata- og herklæðaaldan reis
sem hæst var ekki nóg að spranga um í kúrekalegum
gallabuxum eða vígalegri hermannatreyju: menn kapp-
kostuðu líka að vera það sem ég vil kalla vandlega
druslulegir, og áferðin á búningnum þurfti þar af leið-
andi að rninna á útigangshross á óvenjuhörðum vetri. Og
þá gerðist það sem líklega á sér ekkert fordæmi í gervallri
heimssögunni þóað margt sé nú brallað í þessum bransa.
Framleiðendurnir byrjuðu bara að ausa yfir mannskap-
inn burum og brókum sem höfðu verið svo hugvitsam-
lega meðhöndlaðar í vélunum að þær voru þegar orðnar
slitnar og snjáðar og sómasamlega upplitaðar þegar þær
komu á markaðinn. Er nokkur furða þóað ég hafi sagt
hér í upphafi að þetta sé orðið ansi fiókið, þetta með
fjaðrimar?
Öll vitleysan er semsagt fjarri því að vera eins á þess-
um vígstöðvum fremur en öðrum. Og stundum þó. Sum
herjans vitleysan virðist aldeilis ódrepandi. Ríkið heldur
til dæmis uppteknum hætti að skilja sauðina samvisku-
samlega frá höfrunum — búa til einskonar sparifólk eða
ofurmenni — með því að hengja glingur á suma sauðina
svoað það fari nú ekkert á milli mála hverskonar sauður
sé þar á ferð. Ég á ekki við afreksmerkin sem menn fá
fyrir hetjudáðir á sjó eða landi, fyrir hina sönnu fómar-
lund: ég á við dinglumdanglið sem við köllum í daglegu
tali orður eða krossa eða jafnvel stjömur. Þetta er ná-
kvæmlega samskonar pjátur og við sjáum á bílunum sem
eru líka auðkenndir með skjaldarmerkjum og mont-
rassalegum krómuðum áletrunum þarsem sumir hreykja
sér af því sem kunnugt er í bak og fyrir að þeir séu sjálf-
skiptir hvorki meira né mipna eða með fimm gíra eða af