Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Síða 58

56
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
1
Kofar sjómanna í Reykjavík um 1835. IJr ferðabók
Gaymards.
í sóknarlýsingu séra Árna Helgasonar í Görðum, en
hún frá því um 1830, er sagt að Hafnfirðingar rói ein-
göngu tveggja manna förum og það er heldur engin
ástæða til að ætla að Reykvíkingar hafi verið farnir,
fremur en Hafnfirðingar, að breyta neitt sínum alda-
gömlu róðrarháttunr á tveggja manna förum nrest.
Það er ekki fyrr en á síðustu þremur áratugum 19du
aldar, þegar upp eru komnir í Reykjavík útvegsbændur
eins og Hlíðarhúsamenn og Borgarabæjarmenn í Grjót-
anum, að Reykvíkingar fara að róa stærri árabátum en
þeir höfðu gert um aldirnar.
Tryggvi Gunnarsson gefur eftirfarandi lýsingu á reyk-
vískum sjómönnum síðast á árabóta skipa tímanum:
„Dagana fyrir hvítasunnu í fyrra var svo mikið af smá-
síld hér í höfninni, að skipti þúsundum tunna. Einn
morgun var hvass austan vindur, svo síldin fór í kas-
þykkar torfur upp að bryggjunum. Mörg hundruð mávar
og ritur voru upp yfir og náðu í síld í hvert skipti, sem
þeir steyptu sér niður í síldartorfurnar.
Margir sjómenn stóðu við fjörumálið, fáa faðma frá
fuglunum og síldinni, aðgjörðarlausir og áhaldalausir. Ég
sagði við nokkra þeirra: — Þykir ykkur nú ekki minnk-
un að því, að horfa á fuglana veiða síld í hverju kafi, en
vera sjálfir svo áhaldalausir, að þið getið engri síld náð?
Líf ykkar og fjölskyldna ykkar er konrið undir aflanum
úr sjónum, en þótt þið séuð nú komnir á fimmtugs og
sextugs aldur, þá eruð þið ekki búnir að læra ennþá þau
hyggindi og samtök, að eiga net eða netstúfa til að fleygja
í síldartorfuna eða utan um hana, til þess að afla ykkur
beitu. Ég er viss um, að á þessari stundu eru hér upp við
landsteinana 10.000 kr. virði í síld, þó að tunnan væri
ekki seld meira en 1 kr. til að salta hana, en tvöfalt meira
virði væri hún, þótt ekki væri tekin nema tíundi partur,
ef hún væri fryst og notuð til beitu.
Þeir svöruðu engu, en auðsjáanlega hugsuðu þeir með
sér:
— Miklar bölvaðar tiktúrur eru í honum, ólukku
karlinum.
Ekki kipptist einn vöðvi í þeirra skrokk, þótt þeir
horfðu á síldina og hlustuðu á frýunaryrðin, og ég er
sannfærður um, að þó að jafnmikil síld kæmi á sama stað
í vor og aftur að vori, þá verða netastúfarnir og vöðva-
kippirnir fleiri en næstliðið vor.“
Og Tryggvi helduráfram að brýna Faxaflóamennina:
„Gaman hefði verið að sjá ljörkippina í norskum síld-
veiðimönnum. og enda sjómönnum á Seyðisfirði, Eyja-
firði og ísafirði, hefðu þeir séð aðra eins síldartorfu og
þessa umtöluðu.
Samt ekki svo að skilja, að ég álíti sjómenn hér latari
eða dugminni en annars staðar á landinu, en þeir eru
vanafastari og seinni til að fara á góðgang.
Hver myndi trúa því, að í svo fiskisælu plássi sem
Faxaflói er, þar sem mörg þúsund manns lifa nær ein-
göngu á fiskiveiðum skuli ekki vera til nema örfáir neta-
stúfar og því síður síldarnætur, og þó er næg og góð beita
eitt af aðalskilyrðum fyrir lífsviðurhaldi og gróða fiski-
mannsins.
Það er alveg aflalaust sögðu rnenn hér i fyrra surnar,
og svo fóru þeir austur á Austfirði og vestur um land og
nokkrir gengu hér atvinnulitlir. Um sama leyti fiskuðu
menn á litlum tíma frá Akranesi heilagfiski fyrir 5.500
kr„ sem þeir seldu í íshúsið fyrir beinharða peninga.
Jafnhliða þessu lágu ensk botnvörpuveiðiskip svo mán-
uðurn skipti á djúpfiskmiðum hér á Faxaflóa, og er sagt,
að nokkrir menn af Álftanesi hafi fengið hjá þeim yfir
100 fiska hlut, sem þeir fengu gefins í skipunum, eða fyr-
ir lítilsháttar varning, sem þeir færðu þeim úr landi. Skip
þessi veiddu sem sé kola og heilagfiski en hirtu ekki
þorsk eða ýsu, sem þau fengu í botnvörpupoka sína,
þótti skipverjum því betra að gefa fiskinn, heldur en
fleygja honum í sjóinn. Um þetta leyti var nóg af síld í
íshúsinu, en þeim sem bátafiski stunda kom ekki til hug-
ar að reyna að beita henni, þeir gengu heldur um á landi.
Þótt lítið hafi verið af þorski þá er koli og ýsa og heilag-
fiski matur líka.
— Það er bara fiskilaust, sögðu menn og við það sat.
En fyrir augum þeirra manna, sem hafa meðalsjón, lít-
ur mál þetta þannig út, að þegar skipverjar á botnvörpu-
skipunum fóru hvað eftir annað til Englands með hlaðin
skip af vanalegum fiskimiðum hér og settust aftur að á
sömu stöðvum, þá hefur ekki verið fisklaust á því fiski-
miði, heldur hefur fiskurinn ekki fengið þá beitu, sem
hann vildi taka.
Þegar frosna síldin lá í íshúsinu næstliðið vor, þá var
mikið umtal, sumir sögðu að hún væri ónýt, aðrir álitu
hana þá tálbeitu , að „hún eitraði sjóinn," og mætti því
ekki brúka hana.
Fáir hafa logndagarnir verið í vetur, gæftaleysi og
stormar hafa ráðið ríkjum hér við Faxaflóa. í gær var
lygnasti dagurinn, sem lengi hefur komið. Margir urðu
forviða, þegar bátar, sem voru að fara í fiskiróður, snéru
aftur upp í fjöru.
— Hvernig stendur á því, að þið komið aftur, er fiski-
laust? spurði maður af Akranesi, sem hér var staddur.
— Við erum beitulausir, svöruðu þeir, við fengum
ekkert í hrognkelsanetin okkar í nótt.