Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Blaðsíða 76

74
SJOMANNADAGSBLAÐIÐ
ir hljómar sem hlutu að vera eftir Claude Debussy. Þetta
var sama stemmningin. Svo kom lóðsbáturinn og renndi
sér í gegnum strengina og gerði úr þeim urmul af iðandi
geislum, nákvæmlega eins og þegar Debussy er allt í einu
orðinn leiður á allri lýrikkinni og tvístrar tónunum svo
að úr verður disharmónía. Lóðsbáturinn hvarf sem leið
lá út úr höfninni, og geislaflóðið safnaðist aftur í strengi
sem stilltust smátt og smátt, — og það komst á kyrrð og
ró í huga Debussy.
Tveir menn komu vestan hafnarbakkann og gengu
hratt en hægðu á sér þegar þeir nálguðust útkikkskassa
máfanna og stönzuðu austan við hann. Ég kannaðist við
þá báða úr Miðbæjarskólanum þar sem þeir voru á sín-
um tíma tveimur eða þremur bekkjum á undan mér. Ég
vissi að í stríðinu höfðu þeir stofnað heildsölu og verið
lunknir við að safna peningum. Nú sá ég að þeir höfðu
líka verið lunknir við að safna holdum. Þeir ræddu sam-
an á meðan þeir köstuðu mæðinni og útlistuðu hvor fyr-
ir öðrum nauðsyn þess að neyta matar í hófi og ganga
svona tvisvar á dag og gefa ekkert eftir, gefa ekkert eftir.
„Og svo, een, to, tre — af stað með okkur!“ En þeir
höfðu ekki stigið nema tvö-þrjú skref þegar karlmanns-
rödd, undarlega mikil og fögur, kvað við innan úr
dimmu Kolaportinu svo að undir tók um allt hafnar-
svæðið:
„Ég skildi að orð er á íslandi til
um allt sem er hugsað á jörðu!“
Máfunum varð svo mikið um þessi tíðindi að þeir
flugu upp og hurfu ti! hafs. Stórkaupmenn snarstönzuðu
og litu við og störðu í opið hliðið á Kolaportinu. Ég gerði
það líka. í hliðinu birtist Vilhjálmur skáld frá Skáholti.
Hann gekk rakleitt (eða hérumbil) þangað sem ég stóð. Á
eftir honum kom gríðarlega langur maður sem mér virt-
ist ekki vera alveg eins mikið skáld og Vilhjálmur. Vil-
hjálmur tók um axlir mér og horfði á mig samskonar
augum og sögð eru hafa verið höfuðprýði Einars Bene-
diktssonar. Og Vilhjálmur mælti:
„Þú! Þú sem ert dóttursonur hans Jónasar heitins í
Brennu.“
Svo kom pása, löng pása og þýðingarmikil, kúnstpása
svokölluð. Þá fannst mér ég verða að segja eitthvað. Og
ég sagði:
„Já. Ég sem er dóttursonur hans Jónasar heitins í
Brennu.“
„Stendur hér,“ sagði skáldið.
„Já,“ sagði ég. „Stend hér.“
(Til skýringar fyrir ókunnuga:
Jónas afi minn Guðbrandsson í Brennu við Bergstaða-
stræti var einn þeirra steinsmiða sem vörðu miklum
hluta æfi sinnar í að bogra á Skólavörðuholtinu eða uppi
í Öskjuhlíð og mola grágrýtishellur og breyta þeim í
hleðslustseina. Síðan fluttu þeir steinana á vissa staði í
bænum og röðuðu þeim þar upp. Risu þannig ýmsar
merkar byggingar, þar á meðal Alþingishúsið við Aust-
urvöll og Tukthúsið við Skólavörðustíg. Jónas í Brennu
skaffaði ófáa steina í þau hús bæði. Hinn afi minn, sá
þingeyski, Jón í Múla, sat síðan löngum í Alþingishús-
inu og slíkt hið sama ýmsir menn aðrir mér náskyldir af
Skútustaða- og Reykjahlíðarættum. En mér er skylt að
geta þess að þeir sátu ekki mikið í Tukthúsinu. Þegar ég
man fyrst eftir Jónasi í Brennu var hann búinn að halda
svo lengi um hamar og meitil að fingurnir á honum
höfðu kreppzt inn í lófana og réttist ekki úr þeim framar.
Hann hafði ungur verið háseti á kútter Reykjavíkinni og
í móskúrnum sunnan við Brennu hékk handfæri sem
hann hafði hankað upp í vertíðarlok einum fimmtíu
árum fyrr. Hann skar spotta af þessu færi og gerði úr
honum lykkju. Og lykkju þessari brá hann stundum upp
á löngutöng hærgri handar og sagði við mig sisona: „Nú
skulum við koma í snæriskrók, karlinn minn.“ Svo
leiddumst við yfir Bergstaðastrætið og fyrir homið á
númer fjórtán (Bemhöftsbakarí núna) og niður Spítala-
stíg, hann með sína löngutöng í lykkjunni en ég með alla
hendina. Við gengum alltaf niður að Tjöm. Stundum
hittum við endumar og stundum séra Bjama. Svo heim
aftur. Hver göngutúr tók nákvæmlega 45 mínútur.
Stundvísi Jónasar í Brennu var annáluð (eins og lesa má
m.a. í Árbókum Reykjavíkur eftir Jón biskup Helgason),
og nutu nágrannar hans góðs af henni þegar austanvind-
ar blésu öllum slögum Dómkirkjuklukkunnar yfir Vest-
urbæinn. Þá stilltu þeir úr sínu og klukkur eftir því
hvenær Jónas í Brennu fór framhjá gluggunum hjá þeim
á leið til vinnu sinnar á morgnana. Hann var mjög
grandvar maður og áreiðanlegur, þögull að jafnaði en
stóð við allt sem hann sagði. Á gamlársdagsmorgun árið