Sjómannadagsblaðið - 08.06.1986, Page 93

SJOMANNADAGSBLAÐIÐ
91
Frá vetrarvertíð á skútuöldinni: sjómenn búast til brottfarar í Reykjavík.
með tilkomu togaranna og hefur það
verið meginástæða þess að það dróst
á langinn að stofna nýtt stéttarfélag á
grunni Bárunnar. Mánaðarkaup
háseta hækkaði talsvert og fæði og
allt viðurværi um borð í togurunum
var stórum betra heldur en verið
hafði á skútunum gömlu. Vinnu-
harka var hins vegar mikil. Af-
renndir menn voru þá fjölmennir í
sjómannastétt og vökurnar og erfiðið
beit ekki á þeim, samanber það sem
skútukarlinn sagði: „Ég er hættur til
sjós og farinn á togara“! Og vissulega
er það rétt sem haldið er fram í
Tryggva sögu Ófeigssonar að: „þrek-
miklir togaramenn hafa margir enzt
vel. Það eru enn á lífi um nírætt
menn af fyrstu togurunum, teinréttir
og hressir.“
Það er aftur á móti út í hött sem
Tryggvi segir að vinnuálagið á tog-
aramönnum hafi verið „blásið upp í
sögunni, ýmist af mönnum, sem
þoldu vinnuna illa, eða þá af „verka-
lýðsvinum“, sem af pólitískum
ástæðum mikluðu þetta fyrir þjóð-
inni og máluðu skrattann á vegginn.“
Vinnuharkan hefur aldrei verið
„blásin upp“, hún var staðreynd. Það
er hins vegar ekki ljarri lagi að það
hafi einkum verið „verkalýðsvinir"
og þeir „sem ekki þoldu vinnuna“
sem sögðu frá harðræðinu. Hinir
miklu dugnaðarmenn sem komust til
manns upp úr aldamótum þoldu
vinnuna um .borð í togurunum og
fannst hún ekki til að gera veður útaf.
Fyrir nokkrum árum átti Morgun-
blaðið viðtal við einn af þeim gömlu
körlum, Theódór Friðriksson (Tjáa),
sem þá var elstur karl í togarastétt, og
hann sagði: „Ég hefði vel viljað vera
með Tryggva Ófeigssyni. Ég hafði
ekkert á móti því að vera hjá mönn-
um sem vildu láta vinna. Ég hef
aldrei verið latur maður.“ Gömlu
togarajálkarnir töldu þá menn „lata“
sem þoldu ekki vinnuna um borð í
togurunum.
Tjái var meðalmaður á allan vöxt
og fremur grannholda — ólíkur
þeirri hugmynd sem flestir gera sér
um gömlu togarakarlana, þykka
undir hönd og ramma að afli. Tjái
var einn af fyrstu togaramönnunum,
fór á Snorra Sturluson 1908, aðeins
sextán ára. í viðtalinu fyrrnefnda
minntist hann aldrei á neinn „þræl-
dóm“, en hafði orð á því að vökurnar
hefðu oft gengið nærri mönnum. Tjái
sagði:
„Það voru duglegir karlar um borð
í Snorra og ég var hálf kjánalegur
fyrsta daginn, — en svo ekki meir. Ég
var ákveðinn í að standa mig og hert-
ist fljótt, pressaðist við að hausa. Mér
hefur alltaf verið létt um að vinna,
mér hefur fundist gaman að vinna.
Mér leið best þegar ég gat farið sem
harðast með hendina í netavinnu. Og
ég var staðráðinn í að láta ekki reka
mig af Snorra Sturlusyni.
Vökur voru ekki miklar meðan
Jóakim var með Snorra, en það
breyttist þegar Bjöm Ólafsson frá
Mýrarhúsum, sá frægi skútuskip-
stjóri, tók skipið 1909. Við vorum þá
í Iestinni, ég og Guðmundur frá Nesi.
Eitthvert sinn höfðum við vakað 64
tíma stanslaust, það var vitlaust veð-
ur og ég brá mér niður að sækja mér
trefill. Ég settist á bekk meðan ég batt
hann á mig og þurfti ekki meira. Ég
sofnaði sitjandi með hendurnar á
treflinum.
Mest vakti ég á honum Baldri. Það
hefur líklega verið 1913. Kolbeinn
Þorsteinsson var þá með Baldur,
ágætur maður. Sú breyting hafði orð-
ið á starfsháttum um borð, að
franskri fyrirmynd, að netamenn
voru alfarið í netum og aðrir hásetar
komu ekki í net. Þetta fyrirkomulag
kom sér stundum illa fyrir neta-
mennina því að þeir voru alltaf sóttir
í miklum afla að gera að, til að eitt-
hvað gengi, en þurftu svo að fara aft-
ur í netin meðan hinir fengu dálítið
snap.
Ég hafði vakað í 85 tíma þegar við
áttum að fara úr netunum í aðgerð.
Ég skrapp niður til að láta líða úr
mér. Þegar ég hafði setið nokkra
stund kom stýrimaðurinn og kallaði:
„Ætlarðu ekki að koma upp aftur?“
Jú, ég sagðist bara ætla að fylla pont-
una mína, og færði mig innar, fór úr
stakknum og settist á kojustokkinn.
Stuttu seinna kom stýrimaður aftur
og kallaði: „Ætlaðir þú ekki að koma
upp aftur?“ Ég jánkaði því, sagðist
vera að fylla pontuna, — og fór úr
stígvélunum. Drjúg stund leið og enn
kom stýrimaður: „Hvernig var það,
ætlaðir þú ekki að koma upp aftur?“
„Jú“, sagði ég, — og fyllti nú pont-
una, lagði mig út af og sofnaði. Þær
náðu ekki orðið neinni átt þessar hel-
vítis vökur.
Þetta var um kaffileytið og ég
vaknaði klukkan ellefu um kvöldið
þegar allir komu niður. Þá var komið
vitlaust veður og við á leið til Vest-
mannaeyja svo að ég svaf áfram. Ég
vaknaði klukkan sjö næsta morgun
og þegar ég gekk aftur í, kallaði Kol-
beinn til mín úr brúarglugganum
hvort ég væri búinn að sofa nóg!“
Þessi sakleysislega frásögn Tjáa fær
á sig annan blæ þegar gluggað er í
samtímafrásögn frá þessum árum.
Vorið 1913 birtist í Verkamannablað-
inu grein sem hét „Nokkur orð um