Eimreiðin - 01.01.1939, Side 136

122
RITSJÁ
eimreiðin’
frá liessu sjónarmiði virðist mér valið orka tvimælis sumsstaðar. Skai
]>ar fj’rst minnast á kvæði Þorsteins Erlingssonar: Örbirgð og auður. Á
sínum tima var það þarft og gott, þegar hver maðiir var mældur eftir
krónu tali. Nú er sá tími liðinn og annar kominn í staðinn. Nú er straum-
urinn hniginn í þá átt, að enginn er meira tortrygður og rægður en sá,
sem eitthvað hefur undir höndum. Enginn grundvöllur þykir jafn traust-
ur undir hverskonar heiðarleika, eins og örhirgðin og allsleysið. Ég lield
nú að þessi hugsunarháttur sé ekki svo hollur fyrir ]>jóðfélagið, að
hið opinhera sjálft þurfi að ýta undir hann sem uppeldislega naUðsyn.
Kvæði Matthiasar, Eggert Ólafsson og Hallgrimur Pétnrsson, eru hér
hæði, sem sjálfsagt var, hinsvegar finst mér kvæðið um Sigurð Guö-
mundsson málara ekki eiga liér heima. Þó að Gamalt lag sé eitt af
meistaraverkum Einars Benediktssonar, held ég að eleki sé heiglum hent
að skýra það fyrir börnum, svo að nokkru gagni verði. Þessi kvæði öll
eru i lestrarbók Sigurðar Nordal, sem lesin er i gagnfræðaskólum og
þar ætluð þroskaðri lesendum.
Ljóð Stefáns frá Hvítadal, Iijarlar nætur, fellur í svo lygnum og breið-
um straumi, að heildaáhrifa þess gætir, ]>ó að úr því sé felt. Öðru máli
gcgnir um Hvarf séra Odds frá Miklabœ, 6 upphafserindin eru tekin —-
aðdragandinn að sögunni, en söguna sjálfa vantar. Verður upphafið varla
skiljanlegt öðrum en þeim, sem þekkja kvæðið annarsstaðar frá. Miklu
réttara er að hreyfa ekki við kvæðum heldur en að búta þau i sundur á
liennan hátt. Svo virðist sem úrfellingar séu sumsstaðar gerðar af nokkru
handahófi. Ávarp til fósturjarðarinnar eftir Grím Thomsen er tvö er-
indi, þvi fyrra slept, Vorkæði Þorsteins Erlingssonar þrjú erindi, því
fyrsta slept. Úr Jóni lirak eflir St. G. St. eru gripnar 6 ljóðlínur. Þegar
aljijóð einum spáir. En þar er ekki hugsun skáldsins fvlgt á enda, og
vantar því aðalsmiðsliöggið á þennan vísupart. Ein vísa er tekin úr
hvoru eftirmæli Bjarna Thorarensen um Sæmund Holm og Odd Hjaltalin.
Standa þau hæði undir einni fyrirsögn: Úr tveimur eftirmælum. Eru
það mjög ófræðileg vinnubrögð. Þá er ein visa tekin úr þjóðfundar-
söng Bólu Hjálmars, sem er eitthvert allra stórhrotnasta og ægilegasta
ljóð, sem oi-t liefur verið á islenzka tungu. Það er sprottið af sorg
liöfundarins og reiði yfir ánauð og niðurlægingu föðurlandsins og ótta
við, að synir þess sviki það i neyðinni. Þvi ávarpar hann himnaföðui'-
inn á þann liátt, sem hann gerir i þessu erindi:
Legg við, faðir, liknareyra,
leið oss einlivern hjálparstig.
En viljirðu ekki orð mín heyra,
eilíf náðin guðdómlig,
skal mitt hróp af lieitum dreyra
himininn rjúfa kringum þig.
Ivvæðið er ekki barna meðfæri heilt, fremur en Hvarf séra Odds frá
Miklabæ, en miklu síður þessi vísa sérstök, enda veitir hún litla fræðslu
um það málefni, sem kvæðið fjallar um.