Eimreiðin - 01.07.1951, Side 24

136
YESTUR-ÍSLENZIvT SKÁLD
eimreiðin
inum, en er ekki), „Á gatnamótum“, „Heimkoma“ (frásögn),
„Ferðalok“ (sóló), „Niðurlag“ (frásögn).
Þetta er fallegt kvæði og vel ort. Sumt af því er líka mjög
gamalt. Kveðst Gísli liafa byrjað það á smalaþúfunni í heiðinni,
en smali var hann frá 1884—90. Hinsvegar lauk hann ekki kvæð-
inu fyrr en löngu eftir að liann kom vestur um haf (árið, sem
það var prentað). Kvæðið mun í öndverðu liafa túlkað útþrá
og framtíðardrauma unglingsins. Þó er merkilegur tvískinnungur
í því frá uppliafi, sem stafa mun af vitneskjunni um það, að
heiðalöndin, þótt fögur væri, yrðu börnum sínum engin fjalla-
paradís, eins og oft átti að vera samkvæmt útilegumannasög-
unum og jafnvel í draumum raunsærri maima, eins og Jóns
Trausta. En auk þess liefur raimsæisstefnan, sem Gísli ólst upp
við, sennilega bent lionum að gera harmleik úr „idyllinu“. Aftur
á móti mun hin gamla rómantíska FriSþjófssaga (1. útg. 1868,
2. útg. 1884) hafa leitt liami til söngvaformsins, þess forms, sem
alltaf hefur verið Gísla hugstæðast. Þegar vestur um hafið kom,
fékk kvæðið enn annað og dýpra inntak fyrir Gísla. Nú var
hann sjálfur útlagi, sem ekki mundi eiga afturkvæmt og mundi
hera beinin með ástvinum sínum í útlegðinni. Heimþrá útilegu-
mannsins rann saman við heimhug vesturfarans.
Þótt merkilegt sé, virðist Gísli vera eini maðurinn, sem snúið
liefur útilegumannasögu í söguljóð. Annars varð útilegumanna-
sagan, eins og kunnugt er, bæði áður og síðan yrkisefni leikrita-
höfundamia. En aðeins einn maður, Austfirðingurinn og öræfa-
gönguhrólfurinn Ólafur Jónsson, liefur snúið henni í raunsæa
skáldsögu.
Annars er ljóðsaga Jóns heitins Magnússonar, Björn á Rey&ar-
felli í mörgu mjög keimlík „t)tilegumamii“ Gísla. Má Jón vel
hafa þekkt ljóð Gísla, því harni var gjörhugull um kvæðabækur.
En annars er saga lians um einyrkjabóndann í uppsveitum Borg-
arfjarðar sömi saga.
„Útilegumaðurimi“ er ekki eina ljóðsaga bókarinnar. Nálægt
bókarlokum er sagan „Að boða baki“ í níu söngvum. Segir hún
frá ungri stúlku, er elzt upp á lieiðum, eins og Gísli, og manni,
sem ólst upp við sjávarsíðuna. Bæði fá þau að kenna á óblíðu
íslenzkrar náttúru: faðir liennar ferst í lieiðinni, faðir lians