Eimreiðin - 01.01.1955, Side 14

2
VIÐ ÞJÓÐVEGINN
EIMREIÐIN
Á tímabilinu frá því vér fengum stjórnarskrána árið 1874 og
til ársins 1918, að sambandslögin gengu í gildi, voru helztu sam-
eiginleg mál íslendinga og Dana, auk sameiginlegs konungs, utan-
ríkismálin, landhelgisgæzlan, hermál, fæðingarréttur, myntslátta,
hæstiréttur og siglingaflaggið. Öll þessi mál fóru Danir með
fyrir vora hönd, enda þótt alþingi hefði allmikinn íhlutunarrétt
um sum þeirra, eins og ýms lagafyrirmæli frá þessu tímabili
sýna. Að því er utanríkismálin snerti, hafði til dæmis ráðherra
íslands heimild til að semja upp á eigin spýtur við stjórnir ann-
arra ríkja um vitagjald fyrir fiskiskip þau, er þaðan gengu til
fiskveiða hingað til lands. Einnig leiddi það af rás viðburðanna
í heimsstyrjöldinni 1914—1918, að sjálfir réðu íslendingar við-
skiptum bæði við Breta og Bandaríkjamenn, fyrir milligöngu
fastra erindreka, sem íslenzka landsstjórnin gerði út. Samþykkis
utanríkisráðuneytisins danska var ekki leitað um þessar ráðstaf-
anir, enda örðugt um slíkt. Landhelgisgæzlan var einnig að nokkru
leyti í höndum íslendinga, en um hermálin er það að segja, að
þau voru aldrei sammál nema á pappírnum, því vér höfum aldrei
lagt mannafla til dansks hers. Hins vegar hefur það ætíð verið
réttur vor og skylda að verja land vort, þótt getan hafi verið
lítil, eins og atburðir síðustu ára sýna og sanna.
Fæðingarrétturinn var sameiginlegur, mynt einnig lengi vel,
hæstiréttur og siglingaflaggið einnig. Allt þetta höfðum vér fengið
og tekið í vorar hendur að nokkru leyti, og það, sem ekki var
fengið að öllu leyti áður, höfum vér fengið til fulls með lýð-
veldisstofnuninni 1944. Það mætti því ætla, að vér reyndum af
fremsta megni að vaka yfir þeim réttindum, sem fullveldið hefur
veitt oss. Því undarlegri eru þær raddir, sem öðru hvoru heyrast
um, að ekki saki og jafnvel geti verið gagnlegt fyrir vort unga
og veikbyggða iýðveldi að taka upp aftur samstöðu í sumum
þessum málum við aðrar oss margfalt stærri og voldugri þjóðir.
Það er farið að bollaleggja í alvöru, að því er virðist, um athugun
á sameiginlegum fæðingarrétti, sameiginlegum tryggingamálum
og fleiri þegnréttindum, afnámi vegabréfaskyldu innan vissra
ríkjaheilda og fleiru, sem ekki verður séð að gæti orðið fámennri
þjóð, sem aðeins er að byrja að komast á legg sem sjálfstætt
ríki, til annars en truflunar og kynni jafnvel að veikja áhuga
þjóðarinnar fyrir því að einbeita sér að því marki, að sjálfstæðið
verði annað og meira en nafnið tómt. Mætti vafalaust verja 100
þús. kr. árlega af ríkistekjum íslands til annars þarfara en til
slíkra og þvílíkra bollalegginga.