Eimreiðin - 01.01.1963, Side 72

60
EIMREIÐIN
iiin þau efni1). Sósíalismi Tsérní-
sefskis var aldrei annað en draum-
sýn. Höfuðpersóna skáldsögunnar
,,Hvað ber að gera?“, Vera Pavl-
ovna, sér einmitt fyrir sér alsældar-
ríki framtíðarinnar í draumi.
Draumum Veru Pavlovnu er lýst
nákvæmlega. Hugmyndirnar, sem
þar er lýst, gerir Strindberg einmitt
að þeirri jákvæðu stefnuskrá, sem
hann skýrir frá í bréfinu til Jón-
asar Lie.
Fleiri hugmyndir Tsérnísefskís
féllu saman við hugmyndir Strind-
bergs. Strindberg hafði í bók sinni
„Om det almánna misnöjet" gert
sér í hugarlnnd framtíðartengsl
horga og sveita. Sömu hugmynd
flutti Tsérníséfskí í „Hvað ber að
gera?“: einstakar borgir verða ekki
lengur til, þær verða aðeins mið-
stöð fyrir „samgöngur og vöruflutn-
inga . .. Menn korna þangað að-
eins öðru hvoru, nokkra daga í
einu, til tilbreytingar” (Tsérní-
selskí, Ojt. cit. 342).
Obeit Strindbergs á örbirgð og
aur iðnaðarstórborganna vakti hjá
honum þrá eftir unaði sveitalífs.
Hann hafði lengi alið með sér
þann draum að ferðast um Evrójm
og kynnast þjóðum og lífsháttum
þeirra, einkum þó bændum í ýms-
um löndum. í sejrtember 1884 end-
urnýjar hann þessar áætlanir sín-
ar, verður sér úti um heimildir um
landbúnað og vandamál bænda.
Arangur af þessum rannsóknum
var bókin „Meðal franskra bænda“
1) N. G. Tsérnísefskí, „Tsto délat",
M-L 1937, 334.
(1886). Ekki er alls ólíklegt, að bók
Tsérnísefskís hafi beint áhuga
Strindbergs í þessa átt. Rakhmétoff,
ein af hetjunum í „Hvað ber að
gera?“ ferðaðist einmitt um Evr-
ópu, kynnti sér siðu og háttu þjóða,
og í þessu skyni bjó hann bæði
í borgum og sveitum, fór fótgang-
andi úr einu þorjri í annað“
(Tsérnísefskí, Ojr. cit. 254).
Strindberg halði snennna á ár-
um gert sér grein fyrir mismnn
stéttanna í Svíjrjóð. Þegar árið 1872
beindi hann athyglinni að andstæð-
um andlegrar og líkamlegrar
vinnu. Hann sá það djújr, sem var
staðíest rnilli „menntamanna" og
ómenntaðrar „alþýðu“. Tsérnísef-
skí tók þetta vandamál til meðferð-
ar í skáldsögu sinni, og bendir á
lausn Jtess. Persónum sögunnar,
Lojrúkhoff, Kírsanoff og Veru
Pavlovnu tekst að brúa Jretta djúp,
sameina vinnu og menntun, eyða
einangrun menntamannastéttar-
innar. En til Jress að svo mætti
verða, varð alþýðan að vinna bug
á takmörkunum sinnar eigin stétt-
ar. Kenningin varð að koma á und-
an, alþýðan varð svo að tileinka
sér hana.
Hugvitssósíalismi í anda Tsérní-
sefskís varð Strindberg mjög að
skajri á þessum tíma. Strindberg
tókst jafnvel að vinna bug á ótta
sínum um, að sósíalismi fjötraði
andlegt frelsi. I formála að „Giftas“
(4. VII. 1884) nefnir Strindberg
sig „sósíalista“ „eins og allt mennt-
að fólk á okkar tímum“ (Saml. v.
14, 38).
Strindberg gerði sér far um að