Eimreiðin - 01.05.1963, Page 99

EIMREIÐIN
187
yrkja, lýsa ekki lífinu á jörðinni eins
°S það er. Mannlífið er meira en
Hallelúja. Við þekkjum allir fagrar
konur, sem eru í ætt við rós, söng og
Ijós, en líka þær, sem eiga ægilega
eyðimerkursál. Og svo eru líka til kven-
ójöflar. Það þarf óvenjulega sterka og
ójarfa lund til að segja það, sem aldrei
kefur komið í prédikunarstól eða eftir-
m*Ii- Þess vegna dáumst við að þvi,
en ^ekki hinu.
Ég geri athugasemd við þessa gömlu
jórturtuggu, „hið sanna, fagra og
góða“. Er jrað nokkuð annað en glam-
Uryrði, uppfylling í eyður hugsunar-
lnnar? Fagurt og ljótt, gott og illt eru
iýsingarorð, sem notuð eru um alla
j'iuti dauða og lifandi. Einn segir það
agurt, sem öðrum þykir ljótt. Á rnorg-
1111 hafa báðir skipt um skoðun. Báðir
Seta haft rétt fyrir sér í bæði skiptin.
ier það eftir mörgu, t. d. aðstöðu-
niun við hlutinn, en allir hlutir, menn
°g málefni hafa margar hliðar. Það
§etur líka farið eftir veðráttu og skap-
yndi og eftir því, hvernig fiskast,
y°rt orðið er notað, ljótt eða fagurt.
•ns er jrað með sannleikann. Hann
etur margar hliðar og snýr ýmsu við
!olu. Hann er eins og veltandi sívaln-
Ulgur, eins og Flosa ráð, sem fari kefli
’Ueð óteljandi hliðar, sem engar eru
Uakvæmlega eins. Hann á að vera
'reinn og beinn. En það fer fyrir hon-
Uiu eins og beinu línunni. Nú hafa
‘'fðustu reiknimeistarar uppgötvað,
a® það er beinlínis engin bein lína
I, 1 í veröldinni, ekki nokkurs staðar.
J, ær eru allar ofurlítið bognar. Það er
e>ns og Tómas í Austurstræti sagði,
Þegar hann hafði gengið beinustu leið
UPP á fjallið bratta:
Eiginlega er ekkert beint —
aðeins mismunandi mikið bogið.
Hg eiginlega er ekkert satt —
uðeins mismunandi mikið logið.
Og hættum nú að tala um „liið sanna,
fagra og góða“.
Eramt að þriðjungi allra kvæða Gret-
ars Fells eru afmæliskvæði, heillaóskir
og eftirmæli. Víst mun þetta vera vin-
sælt í takmörkuðum kunningjahópi og
ber ekki að lasta jressa grein skáld-
skapar, eins og sumra er siður, því
það sýnir, að höf. er mannvinur, sem
tekur jrátt í gleði og sorg þeirra, sem
hann nær til. Og eftirmæli geta orðið
sígild og náð til allra, ef liöfundur
hefur á valdi sínu máttinn og snilld-
ina, sem öll listaverk krefjast. Við
munum eftirmælin, sem þeir gerðu
Jónas og Bjarni.
Og Gretar yrkir:
Ef elskarðu lífið, þá yrktu ljóð,
sem eru fögur og ljúf og góð,
ef skáld ertu’ og viljirðu skrifa.
Helgaðu mönnunum hvern þinn óð.
Hjálpaðu þeim að lifa.
Hve „satl og lagurt og gott“ jretta
er, með skinhelgum kirkjuhósta! En
livað um máttinn? Gretar svarar því í
síðustu vísu þessarar bókar: „Þrátt
fyrir allt hann vildi vel, vantaði bara
máttinn.” Og fyrir þenna litla skort,
varð hann að fara í háttinn mikla.
Og eins verður það með ljóðin, ef
máttinn vantar.
Mikill smérgerðarmaður í íslenzk-
um bókmenntum trúði mér fyrir því
endur fyrir löngu, að i skáldriti mætti
engan ilm kenna af guðspekilegum
fræðum, sagðist hafa reynslu af þessu.
Skiklist mér Jrað væri bannorð á bóka-
markaðinum, og hver sá rithöfundur,
sem um sök þá yrði sekur, væri rétt-
dræpur. Eigi gat ég trúað þessu og
trúi því ekki enn, þrátt fyrir mikla
virðingu fyir manni smérs og bóka.
Nýstárlegar kenningar þurfa ekki að
spilla neinum skáldskap, geta verið
hrífandi og vakið göfugar tilfinningar.