Eimreiðin - 01.01.1965, Side 120

108
EIMREIÐIN
ara minni, enda hefði liann lítið að
virða annað cn konungsvaldið, seni
honum bar að þjóna, og svo ber að
athuga, að stuðningsmenn ntorðingja
eru jafnan morðingjum verri. Eru
jtessir atburðir allir eitthvert ömur-
lcgasta dæmi um leppmennsku, sem
til er í sögu nokkurs lands.
Tilgáta Sigurðar um myndirnar á
Grundarstólnum, að Jtær séu einmitt
af biskupi og sonum hans, cr skarpleg
og sennileg og gaman væri, ef unnt
yrði að sanna hana. Greinin um Jrenn-
an merka gri|> cr Jrörf liugvekja, og
lokaorð hennar um ákvarðanir Dana
í handritamálinu eru sönn og réttmæt
viðurkenning á frjálslyndi og víðsýni
Jjeirra inanna, sem nú móta menning-
arlff hins forna santbandsríkis okkar.
íslendingar ættu ckki að láta ])að' á sig
fá, Jiótt fámennar klíkur sendi okkur
napran tón út af Jressu máli, en hætt-
an liggur í því, að Jjær verði af ókunn-
ugum taldar fulltrúar Jjjóðarinnar,
enda spara Jjær ekki að' láta líta svo
út, og gæti Jjað |iá orðið til að' ala á
óvild til dönsku Jjjóðarinnar, scnt er
alsaklaus. í bókinni er víða farið' háðu-
lega mcð suma ]>cssa háskóla- og safna-
menn, en þess um leið vandlega gætt,
að láta ekki Jjjóð Jjeirra gjalda Jjess,
enda er Jjað sannast að segja einstætt,
að nokkur J)jóð' komi Jjannig fram í
skiptum við aðra, eins og Danir gera,
er Jjeir afhenda okkur handritin, sem
<"»11 líkindi cru til að vcrði bráðlega.
Eða halda ntcnn að stóij) jóðirnar færu
að beygja sig lyrir siðferðilegum eða
sögulegum rétti?
Einn af köflum bókarinnar nefnist
„Dómsmorð á Öxarár|»ingi“. Er ]»ar
fjallað um mál Þórdísar Halldórsdótt-
ur frá Sólheimum í Sæmundarhlíð.
Þetta mál er einstakt í réttarfarssög-
unni, enda hafa fræðimenn fjallað um
|»að, ]»eir dr. Einar Arnórsson, Guð-
brandur próf Jónsson og nú síðast liöf.
]»essarar bókar. Ekki eru Jaeir á sama
máli. Þess má og geta, að um sama
leyti og bók Sigurðar kom út, birtist
skáldsaga undirritaðs unt Jietta sania
mál. Má J»ví segja, að liann sé nauni-
ast réttur aðili til að dæma um rit-
gerð Sigurðar um þetta efni. Þess ber
|)ó að gæta, að „Dómsmorð á Oxarár-
])ingi“ er söguleg greinargerð, en
„Jómfrú Þórdís" skáldsaga og virðist
mér ])að gcra allan muninn.
I upphafi ritgerðarinnar bendir höf-
á, að réttarfar hér á landi í þá tíð
hali verið sýnu fullkomnara en af er
látið og þekktist erlendis. Höfundur
þessara lína telur sig hafa komi/t að
sömu niðurstöðu og ætlar, að sú skoð-
un konti fram í fyrrnefndri skáldsögu.
Titill ritgerðarinnar er svo sem lyrr
var sagt „Dómsmorð". Það er víst
óvefengjanlegt, að dómsvaldið var i
höndum higréttu áður en konungur
tók sér einveldi. En sýnir ekki einmitt
bréf höfuðsmanns, að hann hafi talið
sig knúðan til að grípa til „neyðar-
ráðstafana", e. t. v. einmitt vcgna þcss
að íslenzkt réttarfar var „slælegra" (])•
e. mannúðlegra og réttlátara) en í
Danntörku? Ég, sent leikmaður, ætla
mér auðvtið ekki þá dul að skera úr
um þctta: fyrir mér er hver sá dómur
dómsmorð sem byggir á öðru en und-
anbragðalausri viðleitni til að leiða
sannleikann í ljós. En þótt þessi dóm-
ur sé orðinn hátt á fjórða hundrað
ára, virðist manni hann undarlega ná-
lægur. Ekki eru liðin nema tuttugu ár
síðan ýmsar útlagastjórnir gripu til
óhugnanlega líkra ráðstafana, til að
svala sér á andstæðingum sínum, jafn-
vel svipta ])á lífi, sem ekki var heimih
í lögum. Voru þá gcrð lög, scm vcrk-
uðu aftur fyrir sig. Tiltæki, sem þessi,
voru varin með því að ])að væru
„neyðarráðstafanir" (sbr. rit J. b
Hjorts: „Justitsmord" og „Dömt mcd
rette?“). Það sýnir aðeins hvílík bölv-