Eimreiðin - 01.04.1973, Qupperneq 60

EIMREIÐIN
En hvað gerðist á undan Grindavíkurdvölinni? Horfum á
Bassabátinn, sem Gunnlaugur málaði eftir að hafa lifað í fjórð-
ung aldar og unnið að list í tæpan áratug — þó lengstum sem
nemandi í Reykjavik og Kaupmannahöfn. Bassabáturinn hlýt-
ur að teljast til forvitnilegustu verka myndlistarinnar á ís-
landi. Það er ekki nóg með að liann standist samanburðinn
ágætlega við myndir annarra þjóða á tímabilinu og rétti okk-
ur upp í hendurnar enn eitt dæmið um fítonskraft ungs liöf-
undar, sein veit tæplega hvert hann stefnir. Hitt vekur mesta
athygli, að nýtt frásagnarefni er að fæðast; erfiðismaðurinn.
Nokkrir málarar eldri kynslóða höfðu gert strjálar tilraunir
með þetta myndefni, en Gunnlaugur og félagar hans báru það
fram til sigurs. Gunnlaugur var reyndar sá eini, er tók sérstöku
ástfóstri við erfiðismanninn og starf lians úti á hafinu eða uppi
í sveitum. Hjá honum verður þetta eitt meginstef sinfónískrar
heildar. Ég hef stundum freistast til að bera saman lýsingar
málarans úr háðum greinunum. Við samanburðinn kemur sitt-
hvað óvænt í Ijós, t. a. m. hvílist sveitafólkið með stórskornu
andlitin og kyrru líkamana næstum alltaf í laut eða á barði
og neytir matar síns i kveldsólinni. Það telst til undantekninga,
ef við sjáum karl eða konu við heyskap eða jarðyrkjustörf.
Einna helzt rekumst við á konu með skýluklút mjólka á stöðl-
inum, eftir að málarinn ánetjaðist þjóðsögum og ævintýrum.
Sjómennirnir eru á liinn hóginn nær undantekningarlaust
partur starfrænnar hreyfingar i verkum hans. Hvað olli þessum
skörpu skilum túlkunarinnar?
Var sveitin aðeins ljúf minning en dagurinn á hafinu strit-
ið sjálft? Það er býsna forvitnilegt að kanna orkuna, sem
Bassabáturinn leysti úr læðingi. Hann er sjálfur gerður með
léttum pensilförum á ytra borðinu. Hugmyndin um hann er
væntanlega sótt til Noregs eða Skandinavíu á fyrstu tugum
aldarinnar. En á eftir hefst barátta málarans fyrir sjálfstæðara
mati og strangari kröfum.
Þetta liefur vafalaust kostað Gunnlaug nokkra sjálfsafneit-
un. Hann lilaut að víkja frásagnargleði sinni til liliðar um
stund. Litir hans urðu einnig fyrir barðinu á niðurskurði auka-
atriðanna. Samt bylgjast gulu, grænu og hlásvörtu dílarnir í
þessum ljóðrænu og stundum hádramatísku verkum eins og
fjaðrir í skrautlegu ennishlaði. Yfirbragð þeirra getur sýnzt
klunnalegt en aldrei léttvægt. Ég liygg, að ég fari ekki með
fleipur þegar ég segi, að frásagnarefnið sé hvergi fjölbreyti-
legra á starfsferli Gunnlaugs Schevings.
En hvað gerðist þegar Gunnlaugur sneri haki við grófri
148