Eimreiðin - 01.04.1973, Page 69

EIMREIÐIN
kynsins hefur hópurinn gegní hlutverki hækjunnar. Við getum
litið á hann sem meðal til að flýta fyrir framförum, tæki til
þess að tryggja öryggi og velmegun. Hann er þvi nauðsynleg
forsenda siðmenningarinnar. En næsti áfangi, þegar siðmenn-
ingin fær á sig ákveðinn menningarblæ, byggist á eins konar
frumuskiptingu, ])ar sem einstaklingurinn fær að þróast, grein-
ist frá hópnum og verður lionuin fráhrugðinn. Því lengra sem
þjóðfélagið nær á þróunarbrautinni, þeim mun meira fer að
bera á einstaklingnum sem andstæðu hópsins.
Á vissum skeiðum sögunnar hafa verið til ])jóðfélög, sem
hafa veitt einstaklingnum athvgli. Ef til vill væri réttara að
segja, að þar hafi skapazt aðstæður, sem gáfu persónuþroska
byr undir háða vængi. Gullöld grískrar siðmenningar var jafn-
framt öld stórmeistara grísks skáldskapar, listar og mælsku-
snilldar. Og þrátt fyrir landlægt þrælahald, verður liún að
teljast tímabil pólitiskrar frelsunar. Síðar kom endurreisnin.
Endurreisnarkynslóðirnar sóttu innblástur sinn til fornrar
hellenzkrar menningar og áttu það sammerkt að skilja enn
betur mikilvægi persónuþroskans. í Evrópu einkenndist ])etta
timabil af pólitískri ringulreið. En þrátt fyrir einræði og kúg-
un þessara tíma fer ekki á milli mála, að persónufrelsi jókst
miðað við fvrra tímabilið.2 Einstaklingurinn var á ný settur í
öndvegi. Listir voru iðkaðar og metnar meira en nokkru sinni
fyrr. En það, sem skipti mestu var, að þá spratt upp skilning-
urinn á því, a ðgildi siðmenningar er háð fiölbreytni og frelsi
þeirra einstaklinga, sem að henni standa. í fvrsta skipti var
persónuleikinn ræktaður af ásettu ráði. Og allt fram á þennan
dag hefur reynzt ógerlegt að greina milli afreksverka siðmenn-
ingar og einstaklinga hennar. Jafnvel í raunvísindum verðum
við að viðurkenna, að afrek ákveðinna einstaklinga, allt frá
Galileó til Einstein, eru þær vörður, sem vísa okkur veginn til
þekkingar.
II
Ég er ekki í minnsta vafa um, að þessi aukna einstaklings-
hvggja boðar nýjan áfanga i þróun mannkynsins. Ef til vill
stöndum við aðeins við upphaf slíks skeiðs — fáeinar aldir
eru skammur tími i líffræðilegri framvindu. Söfnuðir og stétl-
ir svo og öll önnur form hópmennsku, hvort heldur hún er af
tilfinningalegum eða rökrænum toga, tilheyrir fortíðinni. Eind
framtíðarinnar er einstaklingurinn, heimur út af fvrir sig,
sjálfum sér nógur og skapandi, í senn örlátur og móttækileg-
ur, en umfram allt frjáls í hugsun.
157