Eimreiðin - 01.04.1974, Qupperneq 15

EIMREIÐIN
—• Iíver er þáttur tengingar lcaupgjalds og framfærslukostn-
aðar i verðbólgu?
— Slík tenging er eitt lielzta vopn launþega í samkeppninni
um skiptingu þjóðartekna. Hins vegar er það ein liöfuðorsök
verðbólgu á fslandi, eins og fyrr er getið, að ekki hefur tekizt
að koma á hentugu kerfi fyrir þessa samkeppni. Tenging kaup-
gjalds og framfærslukostnaðar er einn helzti ókostur þess galia-
kerfis sem ríkir á Islandi. Segjum til dæmis, að grundvallar-
orsök verðbólgu séu óhóflegar kauphækkanir, annað hvort
vegna þess, að stjórnvöldum hafi mistekizt að hafa hemil á
heildareftirspurn, eða vegna óvæginna og óhóflegra launa-
krafna; þá gefur auga leið, að vísitölubinding kaups er ekki
réttlætanleg, og' myndi stuðla að áframhaldandi verðbólgu. Hins
vegar, ef verðbólga er afleiðing versnandi viðskiptakjara í
formi hækkaðs verðs á innflulningi, eða stafar af samdrætti
í þjóðarframleiðslu, þá ber að lita á liana, sem tæki lil að koma
á jafnvægi milli lieiidarframboðs og eftirspurnar i hagkerfinu.
Tenging kaupgjalds og framfærslukostnaðar myndi koma í veg
fyrir, að jafnvægi kæmist á, og er ekki réttlætanleg í þessu
tilfelli heldur. í raun og veru má segja, að vísitölubinding kaups
sé merki þess, að gefizt hefur verið upp við að vinna bug á
verðbólgu, þvi að slík binding væri tilgangslaus, ef verðlag
væri stöðugt.
Hin neikvæðu áhrif vísitölubindingar kaups yrðu sérstaklcga
mikil, ef verkalýðshreyfingin reyndi að notfæra sér hana, til
þess að varna skerðingu á tekjuhlutfalli vinnuafls frá því, sem
var rétt fyrir gengisfellingu; en þá má búast við að hlutfallið
sé i hámarki, eins og' áður var hent á. Því meginmarkmiði geng-
isfellingar, að ti'yggja rekstrai'grundvöll sjávarútvegs og ann-
arra undii'stöðuatvinnugreina, væri þar með stefnt í hættu, og
ör vei'ðhólga yrði ekki umflúin.
-— Verðbólga er oft sögð vera peningalegt fgrirbæri, en að
ofan hefur einlcum verið rætt um aðrar hliðar hennar. Hvað
má segja um hina fjármálalegu þætti verðbólgu á íslandi?
— Langvarandi vei’ðbólga er því aðeins möguleg, að fjár-
málayfirvöld leyfi þá aukningu peningamagns í liagkerfinu,
sem verðbólguþróunin krefst. Hins vegar kann tímahundið at-
vinnuleysi að aukast, ef liart er tekið á móti verðbólgu. Stjórn-
völd í lýðræðisi’íkjum Vesturlanda, þ. á m. íslandi, álíta það
gjarnan beti’i kostinn að slaka til í baráttunni við verðbólgu.
Þess eru vitaskuld einnig dæmi, að stjói-nvöld fylgi fjármála-
stefnu, sem hlýtur að leiða til verðbólgu, þótt ekki sé hætta á
teljandi atvinnuleysi. Helzt er þessa að vænta, áður en gengið
107