Eimreiðin - 01.04.1974, Qupperneq 22

EIMREIÐIN
bólgan 77% á þessum fjórum árum; ef þjóðartekjur eru um-
reiknaðar eftir þessari verðlagsbreytingu, jafngilti aukning
þeirra 151% (þ.e. raunveruleg aukning 42% auk verðlagsaukn-
ingar 77%). Þótt samband peningamagns og þjóðartekna sé
mjög flókið, sýnir liin svipaða aukning þessara tveggja stærða,
liversu mistekizt liefur að beita fjármálastefnu í viðureigninni
við verðbólguvandann.
Taka verður þó fram, að fjármálastefna ein sér megnar ekki
að varna verðbólgu á íslandi. Ef ekki koma til breytingar á
félagslegum og stjórnmálalegum þáttum, þ.m.t. gerð kjarasamn-
inga, þá myndi sú fjánnálastefna, sem duga kynni til að koma
í veg fyrir verðbólgu, án vala leiða til atvinnuleysis, sem ekki
yrði við unað. Hins vegar, þegar komizt befði verið fyrir liinar
kerfisbundnu orsakir verðbólgu, myndi fjármálastefna vera
mikilvægt tæki til að tryggja stöðugt verðlag án teljandi at-
vinnuleysis.
— En lxvert er hlntverk fjármálastofnana annarra en Seðta-
hankans?
— Á það var minnst áður, að þær þjóna þörfum atvinnu-
lífsins, undir yfirstjórn fjármálayfirvalda. Þar af leiðir, að
starfsemi almennra fjármálastofnana er ekki upphafleg orsök
verðbólgu, þótl aðgerðir þeirra auki oft verðbólguþrýsting í
liagkerfinu. Hins vegar gegnir starfsemi viðskiplabankanna og
hinna opinberu lánasjóða miklu blutverki við dreifingu fjár-
magns til fjárfestinga og annarra þarfa. Margt bendir til þess,
að þessi dreifing sé verulega óbagkvæm, en ekki yrði erfitt að
ráða bér bót á; innleiðsla raunbæfra vaxta myndi fijótlega
liafa þær afleiðingar.
Nú er almennl viðuikennt, að viðskiptabankarnir og hinir
opinberu lánasióðir eru lvkilstofnanir í íslenzka hagkerfinu.
Ilitt er e.t.v. ekki jafnaugljóst, að sjálft vei’ðbólgukerfið liefur
dregið úr fjárliagslegu sjálfstæði atvinnufyrirtækja, og hefur
því verið orsök samþjöppunar fjármagns í höndum liins opin-
bera a kostnað atvinnufyrirtækja einstaklinga og annarra. Fyrir
þessu eru tvær meginástæður: (i) fjármálastofnanir einar geta
útvegað rekstrarfé og fjármagn til fjárfestinga á neikvæðum
raunvöxtum; og (ii) verðlagsákvæði og ofsköttun hafa grafið
svo undan fjárhagsstöðu margra íslenzkra fyrirtækja, að þau
Iiafa nevðzt til að styðjast um of við lánsfjármagn.
Á undanförnum árum hafa ekki verið uppi háværar kröfur
uin gagngerar endurbætur á fjármálastofnunum og starfsemi
þeirra. Ástæðurnar eru augljósar. Lántakendur hafa ekki að-
gang að öðrum umtalsverðum sjóðum, og hinir neikvæðu raun-
114