Eimreiðin - 01.04.1974, Síða 57

EIMREIÐIN
ákjósanlegasta af mörgum hugsanlegum, heldur hið eina rétta.
Flokkar mega engir vera til. Ef einhverjir andmæla hinum al-
menna vilja, la volimté générale, eru þeir andstæðingar al-
mannaheills og ber að gera þá óskaðlega eða jafnvel losa þjóð-
félagið við þá. Til þess að fólkið geti talað einum rómi, verður
það að hafa leiðtoga, sem er tákn þess og vilja þess. Rousseau
kallar slíkan mann „löggjafann“.
Ef litið er á leiðtogann í ljósi byltingarsögunnar, er auðvelt
að sjá, hvað býr að baki grimunnar. Það er lýðskrum, áróður,
þvinganir og ofbeldi. Drekarnir eru hver öðrum líkir, hvort
sem þeir lieita Robespierre, Lenin, Hitler, Mao eða eitthvað
annað. Og enda þótt stundum komi í stað einræðisherrans veldi
tveggja manna eða klíku, breytir það ekki raunveruleikanum
eða hinni gervilýðræðislegu ríkishugsjón, sem liggur að baki
veldinu.
Marx gerði altækt kerfi hugsana og trúarsetninga og reisti á
því trúarsöfnuð baráttumanna. Hann leitaði víða fanga við smið
hins sósíalíska boðskapar, ekki sízt notaði hánn sér hina frönsku
upplýsingastefnu, byltingarsöguna og hinar sósíalísku vanga-
veltur í Frakklandi. Áhrif frá Rousseau eru mjög greinileg, enda
þótt Marx vitni sjaldan i hann. Margt mikilvægt i kenningum
þeirra er mjög skylt.
Kenningar Marx um stéttabaráttuna minna á bannfæringu
Rousseaus á einkaeignarréttinum. Náttúrubarn Rousseaus er
orðið að hinum vitra og réttláta öreiga lijá Marx, sem hefur
fengið það verkefni að leiða verkalýðinn til sigurs í síðustu
baráttu verkalýðsins og atvinnurekenda. Það koma fram til-
hneigingar til miðstjórnarvalds og ógnunar í kenningum um
alræði öreiganna. í hinu stéttlausa þjóðfélagi, sem rísa á upp
eftir einveldistímann, má greina draum Rousseaus um náttúru-
ástandið. Marx kunni listina að setia stimpil á ýmsar skoðanir
annarra. Það hafði mikil áhrif, að honum tókst að kalla hina
frönsku kennara sína staðleysusinna (útópista) og hefja sjálf-
an sig upp til vísindamanns, er túlkaði jafnt leyndardóma hins
liðna sem hins ókomna.
Því ber þó ekki að neita, að Marx var einn mesti vísinda-
maður 19. aldar. Hann hefur betur en nokkur annar leitt i Ijós,
hversu breytingar á framleiðsluháttum hafa í för með sér
breytingar á þjóðfélagsþróun allri. Hann benti á, að efnahags-
legir hagsmunir og félagshópar marka djúp spor í söguna og
að leiðtogar vinna innan ákveðins ramma, sem tiðarandinn
setur þeim. Marx er einn þeirra, sem lagt hafa hornstein að
félagsfræði og nútímasögutúlkun, En hann hefur verið braut-