Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Qupperneq 7

FRÁ RITNEFND
Á fyrstu áratugum þessarar aldar urðu þær breytingar á fræðslumálum hér á landi
að barnaskólar voru settir á laggirnar og áttu þeir að annast hluta þeirrar upp-
fræðslu barna sem áður hafði farið fram innan veggja heimilanna. Þróunin hefur
orðið sú að sífellt fleiri verkefni tengd menntun og uppeldi hafa flust frá heimilum
til skóla. Skólum er nú ekki aðeins ætlað að annast fræðslu heldur er þess líka
vænst að þeir móti viðhorf barna og unglinga til ýmissa veigamikilla málefna. Á
verkefnalista margra skóla eru forvarnir gegn fíkniefnum, jafnréttismál og kynlífs-
fræðsla; börnum er kennt að vinna sjálfstætt og leita sér heimilda, t.d. á bókasöfn-
um, þau eiga að læra að bera virðingu fyrir sjálfum sér, náunganum og umhverf-
inu, og þannig mætti lengi telja. Skólanum er iðulega kennt um ef börn og ungling-
ar sýna ámælisverða hegðun á almannafæri.
Kennarar hafa margir haft efasemdir um að skólinn geti annast þessi flóknu
verkefni og vísað í því sambandi til ábyrgðar foreldra. Viðamiklar erlendar rann-
sóknir sýna að ekki aðeins börn heldur einnig unglingar tileinka sér mjög svipað
gildismat og lík viðhorf til mikilvægra málefna og foreldrar þeirra. Þess vegna er
ólíklegt að skólinn nái miklum árangri í upppeldishlutverkinu án stuðnings for-
eldra.
í þessu hefti Uppeldis og menntunar eru greinar sem leiða hugann að mikilvægi
samstöðu um uppeldi barna og unglinga. Grein eftir Sigrúnu Aðalbjarnardóttur og
Kristjönu Blöndal fjallar um viðamikla rannsókn á áfengisneyslu unglinga og munu
niðurstöðumar án efa vekja athygli. í grein eftir Gerði G. Óskarsdóttur er því lýst
hvaða kröfur atvinnulífið gerir um fæmi þeirra ungmenna sem eru að stíga þar sín
fyrstu spor. í ljós kemur að í nánast öllum störfum reynir verulega á samskipta-
hæfni og tjáningu. Báðar greinarnar eru þarft innlegg í umræðu um það hvernig
unglingar verði sem best búnir undir það líf og starf sem þeirra bíður. Einnig vekja
þær spurningar um hlutverk skólaráðgjafa, en í grein eftir Helgu M. Steinsson er
fjallað sérstaklega um þá ráðgjöf sem nemendur eiga kost á innan skólans, bæði sér-
kennsluráðgjöf og námsráðgjöf.
í grein eftir Kristínu Indriðadóttur um hugmyndir Steingríms Arasonar kemur
skýrt fram að á árunum kringum 1920 hafa skoðanir verið skiptar um gagnsemi
skólans og enn fremur um ýmis grundvallaratriði sem enn eru til umræðu; er þá átt
við tengsl uppeldis og menntunar og verkaskiptingu heimila og skóla.
Steingrímur Arason heldur því fram í greinum, sem hann skrifaði á þessum
tíma, að lærdómur hafi því aðeins notagildi að hann-veki áhuga barna og leiði þau
áfram í leit að víðtækari þekkingu, þær greinar „sem hafa notagildi hafa mest
menntagildi." Brýnasta verkefni kennarans sé að taka mið af þroskastigi nemenda
og vekja áhuga þeirra á viðfangsefninu hverju sinni.
Samkvæmt skilningi Steingríms felst notagildi námsins í því að einstakling-
urinn menntast, öðlast nýja sýn eða skilning. Eflaust má finna mörg dæmi þess að
námið í skólanum hafi slík áhrif á nemendur. Má benda á þá ljóðakennslu í fram-
haldsskóla sem Pálmi Agnar Franken fjallar um í sinni grein, en þar fengu nemendur
5