Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Síða 26

HUGMYNDIR STEINGRÍMS ARASONAR
hann einnig í Skólablaðið (1921). Ári síðar flutti hann erindi á kennaraþingi um sama
efni og ítrekaði enn 1923 ósk um stuðning við þessa hugmynd sína. Ekkert varð úr
framkvæmdum en þetta leiddi til þess að þingið samþykkti að gefnar yrðu út
„sýnikennslumyndir og landslagskort af Islandi". Kort Samúels Eggertssonar kom
út 1928 (Gunnar M. Magnúss 1939:282-283). Talið er að Helgi Hjörvar hafi fyrstur
notað orðið átthagafræði í Skólablaðinu 1920 og hún sé í rauninni kennsluaðferð
fremur en námsefni þó hún sé venjulega talin með námsgreinum (Skóli ísaks Jóns-
sonar 1979:57). Helgi er í þessari grein að lýsa alþýðufræðslu í Svíþjóð.
Átthagafræðin komst inn í námskrána 1929. Þar er hún eina greinin þar sem
markmiðum er lýst. í greininni skyldi ekki prófa en leggja mesta áherslu á uppeldi
barnsins. Námskrá í landafræði, sögu og náttúrufræði átti að byggjast á átthaga-
fræðinni.
Onnur rit og ritstjórn
Fyrir utan aðild sína að ritstjórn Unga íslands og Skólablaðsins ritstýrði Steingrímur
tímaritinu Sumargjöf á árunum 1925-1930 og skrifaði greinar í það. Sumargjöf var
ætluð foreldrum en almenningur sýndi ritinu lítinn áhuga og var útgáfu þess hætt
en í staðinn stofnað til tveggja rita. Átti annað að höfða til foreldra en hitt að vera
hollt og skemmtilegt lesefni fyrir börn. Af því fyrrnefnda, sem hét Fóstra, kom
aðeins út eitt hefti árið 1931. Barnaritið Sólskin fékk mun betri viðtökur, seldist vel
og varð vinsælt.
I bókinni Mannbætur, sem kom út 1948, birti Steingrímur heildarsjónarmið sín í
uppeldis- og skólamálum og draum sinn um mannbótaskóla.23 Þá þýddi hann m.a.
Fósturdóttur úlfanna eftir sálfræðinginn Arnold Gesell, gaf út ljóðmæli sín o.fl.
Langstærstur hiuti ritsmíða hans er á einhvern hátt tengdur uppeldi og kennslu eða
skrifaður fyrir börn. Auk þessa átti Steingrímur sæti á alþjóðaþingum um uppeldis-
mál og átti t.d. þátt í stofnun UNESCO.
Auk handbóka um kennslu ritaði Steingrímur fjölda greina og ávarpa um
uppeldi og kennslu. Fljótlega eftir heimkomuna benti hann á nauðsyn góðrar
alþýðufræðslu (1922) og var æ síðan óþreytandi að vekja máls á umbótum í skóla-
starfi. Hann bar ótakmarkaða virðingu fyrir barnseðlinu og lagði höfuðáherslu á
athöfn barnsins, áhuga, starfsþrá og starfsgleði. „Aðalstarf kennarans verður að
leita skilnings á eðli barnsins og ástandi og byggja alt uppeldið á þeim grundvelli"
(Steingrímur Arason 1919:89). Allar kennsluaðferðir útfærir hann í ljósi athafnasemi
og áhuga barna. „Betra er að vera smástígur í áttina að hugsjóninni, en að kenslan
verði leiðinleg" segir hann í Leiðarvísi við skriftarkenslu (1922:15). í grein í Mennta-
málum 1931, þar sem hann vekur athygli á Rauða krossi barna, vitnar hann í Dewey
sem einn mesta uppeldisfræðing nútímans og hefur eftir honum „að þær athafnir
séu illar, sem hindra frekari athafnir, og þau störf góð sem leiða til meiri starfa"
(bls. 75).
23 Mannbótaskóli var andstæða námsgreinaskóla. Þar átti að leggja höfuðáherslu á að læra að lifa með beinni
þátttöku í öllu lífi umhverfisins og finna ráð til þess að endurbæta atvinnulíf, heimilishætti, hugarfar fólks og
breytni.
24