Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Qupperneq 30

HUGMYNDIR STEINGRIM5 ARASONAR
Arngrímur Kristjánsson (1958:214), sem var brautskráður úr Kennaraskólanum
vorið 1923, skrifar að tortryggni hafi gætt á árunum upp úr 1920 í garð Kennara-
skólans. „Steingrímur var amerískmenntaður, að margra áliti skýjaglópur, sem
naumast kynni fótum sínum forráð og hefði þó ætlað sér að fara að kenna þaul-
reyndum kennurum nýjar kennsluaðferðir". Sr. Árelíus Níelsson (1958:255-256),
brautskráður 1932, minnist Steingríms sem „hugsjónamanns og göfugmennis" og
telur að hann og Freysteinn hafi þá haft „dýpst áhrif og sterkust við skólann...".
Eiríkur Stefánsson og Jónas B. Jónsson, sem báðir luku prófi í Kennaraskólanum
1934, bera Steingrími góða sögu sem ljúfmenni. „Hann vildi vekja til umhugsunar
en var ekki mikill stjórnandi" (viðtal Eiríkur 1992). „Áhrif Steingríms voru góð að
mörgu leyti en sér lítinn stað" (viðtal Jónas 1992).
Steingrímur virðist hafa haft töluverð persónuleg áhrif sem æfingakennari,
einkum á viðhorf nemenda sinna. Barátta hans fyrir smábarnakennslu bar mikinn
árangur enda var þjóðfélagið móttækilegt fyrir slíku framtaki. Það var félagsleg
nauðsyn að koma á kennslu fyrir börn yngri en tíu ára, a.m.k. í þéttbýli. Þau voru
ekki skólaskyld og aðstæður heimilanna til uppfræðslu þeirra slæmar. Viðhorfin
sem bjuggu að baki kennsluaðferðum Steingríms fundu smám saman hljómgrunn
meðal kennara því þau höfðu á þessum tíma breiðst út í nálægum löndum. Margir
íslenskir kennarar kynntust þeim því úr öðrum áttum og rituðu mikið um barna-
sálfræði og „nýja skólann" í málgagn sitt Menntamál á fjórða áratugnum.
Erfiðara er að meta hvaða undirtektir hugmyndir Steingríms lilutu á vettvangi
kennarasamtakanna og í hinu opinbera valdakerfi. Barátta hans fyrir skriflegum og
samræmdum prófum hafði þó vissulega miklar afleiðingar fyrir skólastarf í landinu
þó þær væru á annan veg en Steingrímur ætlaðist til. Gerð prófanna breyttist lítið í
áraraðir og nemendum var raðað í bekki eftir einkunnum enn lengur.
Sumt af því sem Steingrím dreymdi um öðlaðist þó ekki þann sess í mennta-
kerfinu sem hann hefði viljað. Það á t.d. við um kennslueftirlitið sem hann taldi
grundvöll framfara í skólamálum. Þó stofnað væri til námstjóraembætta upp úr því
að lög um fræðslumálastjórn voru sett árið 1930 varð lítið úr framkvæmdinni vegna
skorts á fjárveitingum. Steingrímur var þá skipaður námstjóri í Reykjavík.27 Þrátt
fyrir mjög skorinorðar ályktanir tólfta kennarasambandsþingsins 1932 um að efla
kennslueftirlit og vísindalegar rannsóknir á sviði barnafræðslu og barnaprófa (Guð-
jón Guðjónsson 1932:108-109) var kennslueftirlitið lagt niður 1932. Það var fyrst
árið 1941 sem námstjórar voru ráðnir fyrir bamaskólana samkvæmt heimildar-
ákvæði í fræðslulögunum frá 1936 (Jakob Kristinsson 1941).
Aðferðir Steingríms við lestrar- og skriftarkennslu lutu strax í lægra haldi fyrir
öðrum aðferðum þó lestrarbækur hans yrðu lífseigar. Hiklaust verður þó að viður-
kenna að hann átti frumkvæði að því að leggja grunn að þeim aðferðum sem not-
aðar hafa verið við kennslu yngri barna hér á landi þó aðrir yrðu síðar áhrifa- og
aðsópsmeiri. Hann leysti börnin úr óeðlilegum námsviðjum og beitti frjálslegum og
óþvinguðum kennsluaðferðum þar sem leikurinn var í hávegum hafður. En að svo
miklu leyti sem starfrænar kennsluaðferðir hafa komist á í íslenskum barnaskólum
27 Sbr. fréttadálkinn „Hér og þar" í Menntamálum 1932, bls. 64.
28