Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Síða 29

AMALÍA BJÖRNSD., INGIBJÖRG SÍMONARD. OG JÓHANNA EINARSD.
sérlega mikilvægt að fylgjast náið með málþroska, þar með talið hljóðkerfis- og mál-
vitund, þeirra barna þar sem fyrir er fjölskyldusaga um slíka erfiðleika. Þegar fyrir
liggur fjölskyldusaga um ákveðna líkamlega sjúkdóma hjá einstaklingi þykir sjálf-
sagt að fylgst sé betur með viðkomandi og í raun ætti það ekki að vera neitt öðruvísi
ef um námsörðugleika er að ræða. Sérstök örvun eða þjálfun fyrir börn í áhættuhópi
veldur' varla skaða en getur hugsanlega dregið úr eða komið í veg fyrir erfiðleika
síðar á skólagöngu barnsins.
Það er því vonandi að vísbendingar um slaka hljóðkerfisvitund í leikskóla verði til
þess að unnið verði með þeim börnum sem á þurfa að halda til að þjálfa þau og
styrkja. Með því aukast líkur á farsælu lestrarnámi sem hlýtur að vera lykill að far-
sælu námi í grunnskóla. Wagner og félagar (1997) benda á að æskilegt sé að hefja
þjálfun hljóðkerfisvitundar sem fyrst, áður en barnið lendir í því að mistakast í
lestrarnáminu. Hugsanlegt er að leikskólakennarar geti gegnt lykilhlutverki í því
hvernig lestrarnám barnanna gengur jafnvel þótt hið eiginlega lestrarnám hefjist ekki
fyrr en í grunnskóla. Á leikskólaaldri er lagður grunnur og án hans er erfiðara að ná
góðum árangri í lestrarnámi.
í handbók með HLJÓM-2 (Ingibjörg Símonardóttir o.fl., 2002) eru birt viðmið fyr-
ir árangur á HLJÓM-2. Þar er leikskólakennurum bent á að æskilegt sé að frekari
greining fari fram á vanda þeirra barna sem lenda í neðstu 10% á HLJÓM-2 og þá
með það í huga að grípa megi til viðeigandi ráðstafana til að koma til móts við þessi
börn. Einnig er bent á að þeim börnum sem eru í neðsta fjórðungi á HLJÓM-2 ætti að
sinna sérstaklega. Ekki er svo að skilja að fjórðungur barna verði ólæs eða lendi í
miklum erfiðleikum í lestrarnámi heldur er bent á að þessi börn sýna ákveðin merki
um veikleika í hljóðkerfis- og málmeðvitund sem gott væri að bregðast við til þess að
draga úr líkum á erfiðleikum í lestrarnámi. Hugmyndin að baki HLJÓM-2 er ekki að
finna börn með slaka hljóðkerfisvitund til að setja á þau merkimiða heldur að bera
kennsl á þau til að hægt sé að styrkja þau fyrir átökin við hið ritaða orð.
Heimildir
Aðahmmskrá leikskóla (1999). Reykjavík, Menntamálaráðuneytið.
Amalía Björnsdóttir (2001) Tengsl félagslegra þátta við árangur á samræmdum próf-
um. Fyrirlestur fluttur 6. febrúar 2001 í Kennaraháskóla íslands.
Ásthildur B. Snorradóttir (1999). Plwnological Awareness in Children ivitli and without
Reading Deficits. Óbirt meistaraprófsritgerð, Fort Hays State University, KA,
Bandaríkjunum.
Borstörm, I. og Elbro, C. (1996, september). Preventing Dyslexia in Kindergarten. A
Longitudinal Study of Children with Dyslexic Parents. Erindi flutt á Nordisk konfer-
anse om dysleksi í Stavanger, Noregi. Umsjón: Senter for leseforskning for NOR-
DLES.
Bradley, L. og Bryant, F. (1978). Difficulties in auditory organization as a possible
cause of reading backwardness. Nature, 271, 746-747.
Bradley, L. og Bryant, P.E. (1983). Categorizing sounds and learning to read - a causal
connection. Nature, 301, 419-421.
27
L