Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Page 48

BETUR MA E F DUGA SKAL
líkan þykir tryggja jafnan rétt eða aðgang en ekki jafna útkomu. Konur og karlar eiga
þá að fá sömu meðhöndlun, ekki endilega jafna meðhöndlun. Stundum þarf mis-
munandi meðhöndlun til að hún geti talist jöfn. Þess vegna er hugmyndin um jafnan
rétt mikilvæg til að koma í veg fyrir mismunun en ekki nægjanleg til að ná jafnrétti
eða jafnri stöðu í reynd (Rees, 2001: 245). Þekkt dæmi um þetta líkan er mynd af mis-
munandi dýrategundum sem eiga að stökkva upp í tré á sem stystum tíma. Dýrin fá
reyndar tækifæri til að spreyta sig á sama verkefninu en eiga ólíka möguleika til
vinnings.
Evrópusambandið viðurkenndi annmarka þessarar stefnu á 9. áratug síðustu ald-
ar og fram kom hugmyndin um sértækar aðgerðir til að bæta upp lakari stöðu eða
reynslu annars kynsins eða tiltekins hóps í samanburði við aðra. Nýlega hafa sértæk-
ar aðgerðir verið nefndar til að bæta stöðu drengja í menntakerfinu í Englandi, sbr.
umræðuna á Vesturlöndum yfirleitt um vanda drengja í skólum (Arnot, David og
Weiner, 1999). Þó að þessi stefna geti eflt jafnrétti og jafna stöðu er hún ekki talin
gallalaus, m.a. vegna þess að jafnréttið beinist að því að aðlaga annað kynið atferli
hins, óháð öðru, og aðgerðir eru eins konar viðbót en taka ekki til meginstefnu. Þær
auðvelda aðlögun að ríkjandi kerfi en ögra ekki eða valda breytingum á stefnunni
sjálfri þannig að bæði kyn standi jafnfætis (Sjá Rees, 2001: 245).
Samþættingarstefnan komst í alþjóðlegt sviðsljós á ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna í Peking 1995 og er nú ráðandi í jafnréttismálum Evrópusambandsins (Europe-
an Commission, 1996). Tekið er undir það sjónarmið í þingsályktun um fram-
kvæmdaáætlun ríkisstjórnar íslands í jafnréttismálum 1998-2001 bæði í inngangi og
lokaorðum, og með almennum orðum í nýjum jafnréttislögum (Lög um jafna stöðu
og jafnan rétt kvenna og karla, nr. 96/2000), t.d. í 1. gr. þar sem segir að gæta eigi
jafnréttissjónarmiða á öllum sviðum samfélagsins. I jafnréttislögunum sem voru í
gildi þegar námskrárnar komu út (nr. 28/1991) er áherslan á jafnan rétt og bann við
mismunun og á sértækar aðgerðir (3. gr.). Hugtakið samþætting er yfirleitt notað yfir
það ferli að meta áhrif kynferðis á mismunandi sviðum eða þá róttæku aðgerð að
endurmóta alla stefnumörkun þannig að bæði kynin njóti sín í öllum sínum marg-
breytileika. Síðarnefndi skilningurinn á rætur sínar í stjórnmálum fjölmenningar
(politics of difference) (Rees, 2001:246).
Til samanburðar má geta þess að í nýlegri rannsókn á námskrám í norskum
skólum er aðaláhersla lögð á það hvort meðhöndla á kynin eins eða sem jafngild, svo
og á völd og kvennamenningu (Krokan, 2000).
Til hvers ætlast löggjafinn?
í jafnréttislögum, bæði þeim sem voru í gildi þegar framhaldsskólalögin voru sett (nr.
28/1991) og þeim sem nú eru í gildi (nr. 96/2000), eru skýr ákvæði um jafnrétti í
menntamálum sem hafa ekki breyst mikið frá fyrstu jafnréttislögunum nr. 78/1976. í
19. grein núgildandi jafnréttislaga er kveðið skýrt á um jafnréttisfræðslu, hlutverk
eða starfsvettvang kynjanna og náms- og starfsval er einning nefnt. Þar segir m.a.:
46