Ægir - 15.12.1959, Síða 122

120
ÆGIR — AFMÆLISRIT
vegar keyptu ensk fyrirtæki alltaf smá
magn af freðfiski, en ísinn var fyrst brot-
inn,þegar tókst að gera samning við brezkt
fyrirtæki árið 1936 um sölu á 300 lestum af
frystum flatfiski. Opnaði þessi samningur
hinn mikilvæga brezka markað, sem
grundvallaði aukna framleiðslu með
hækkandi verði. Fer nú að komast skrið-
ur á þessi mál, og eru frystihúsin orðin
14 talsins árið 1937. Um líkt leyti var
tekin í notkun ný aðferð við frystingu
flaka, þ. e. a. s. plötufrysting. Er fisk-
pökkunum raðað í sérstakar pönnur en
þeim svo stungið inn á milli tveggja
málmplatna, sem kældar eru með calcium-
chloride pækli eða ammoniaki, sem nú er
nær eingöngu notað hér á landi. Áður
hafði fiskui’inn verið hillufrystur, og fór
frysting þá fram í opnum eða lokuðum
pönnum, sem stóðu í rennandi pækli.
Þróunin var hægfara, en á árinu 1939
takast samningar um sölu á 560 lestum
af þorskflökum, til Englands, litlu magni af
ýsuflökum, og nokkrum tonnum af steinbíts-
og karfaflökum. Skapaði þessi samningur
nýja möguleika fyrir aukinni framleiðslu
og sölu á bolfiskflökum, sem æ síðan hafa
verið meginhluti frystra sjávarafurða til
útflutnings. Keyptu Bretar allan freðfisk-
inn til stríðsloka með fyrirframgerðum
samningum, að undanskildu smámagni,
sem árlega fékkst leyfi til að selja til
Bandaríkjanna.
Úr þessu fjölgar frystihúsunum ört og
eru þau orðin 44 talsins árið 1942. Árið
áður hafði Samband ísl. samvinnufélaga
sagt sig úr Fiskimálanefnd með hrað-
frystihús sín, en eins og áður er sagt ann-
aðist nefndin sölu freðfisksins. Hinn 25.
febrúar næsta ár var Sölumiðstöð Hrað-
frystihúsanna (S. H.) stofnuð. Fyrsta
stjórn félagsins var skipuð eftirfarandi
mönnum:
Elíasi Þorsteinssyni,
Einari Sigurðssyni,
Ólafi Þórðarsyni,
Jóni Auðunn Jónssyni,
Jóhanni Fr. Guðmundssyni.
Strax á fyrsta ári höfðu 36 frystihús
sótt um inntöku í þetta nýja félag. Má
fullyrða, að stofnun Sölumiðstöðvarinnar
marki tímamót i þróunarsögu freðfisks-
iðnaðarins hér á landi.
I 2. gr. laganna segir svo um tilgang
félagsms:
„Tilgangur félagsins er að selja sjáv-
arafurðir, sem ætlaðar eru til sölu á
erlendum markaði og framleiddar eru
í hraðfrystihúsum félagsmanna, annast
innkaup nauðsynja til reksturs hrað-
frystihúsanna, leita eftir nýjum mörk-
uðum fyrir afurðir húsanna og gera
tilraunir með nýja framleiðslu og fram-
leiðsluaðferðir í hraðfrystihúsunum“.
Til þess að standast kostnað af rekstri
félagsins, er haldið eftir 2% af f.o.b. and-
virði seldra afurða hraðfrystihúsa félags-
manna. Ef um rekstrarafgang verður að
ræða, skiptist hann á milli félaganna í
réttu hlutfalli við útflutningsverðmæli
hvers og eins.
Á aðalfundum félagsins, hefir hvert
frystihús aðeins eitt atkvæði, án tillits til
stærðar eða útflutningsverðmætis. Er hér
um merkilegt ákvæði að ræða, sem án efa
hefir gefizt mjög vel.
Frá því að S. H. var stofnuð, hefir hún
staðið vörð um hagsmunamál frystihús-
anna, og stöðugt verið að finna nýjar
leiðir til úrbóta og lausnar vandamálanna,
sem alltaf steðja að á öllum tímum. Einn-
ig hefur hún veitt margvíslega tæknilega
þjónustu samhliða útvegun umbúða og
rekstursvara, beitt sér fyrir aukinni
vöruvöndun og komið á samræmi í vinnslu,
pökkun og ytra útliti vörunnar.
Loks hefir S. H. unnið markvisst að öfl-
un nýrra markaða fyrir frystar sjávar-
afurðir. Hefir mikill árangur náðst á
stuttum tíma.
I lok heimsstyrjaldarinnar tilkynntu
Bretar að þeir myndu ekki kaupa meiri
freðfisk. Varð því að finna nýja markaði
og tryggja skip til flutninga að mestu, en
Bretar höfðu að mestu sjálfir annast flutn-
ing á þeim fiski, sem þeir keyptu. Að báð-