Ægir - 15.12.1959, Side 129

ÆGIR — AFMÆLISRIT
127
ai ar J°‘
'oniion
Skreið og skreiðarverkun
Ritstjóri Ægis
hefur beðið mig
að stinga niður
penna og segja
eitthvað um ís-
lenzku skreiðina, sem lengi hefur verið
framleidd á íslandi og hefur nú hin síð-
ari árin látið nokkuð til sín taka sem
einn ekki lítill þáttur í útflutningsfram-
leiðslu íslendinga.
Orðið skreið er samnafn á ö’lum teg-
undum harðfisks, hvort sem er keila,
þorskur langa, ufsi o. s. frv., búkur fisks-
ins eða hausinn, því eins og eldra fólkið
man, voru þorskhausar ein af aðalfæðu-
tegundum margra heimila. T. d. man ég,
að í barnæsku minni var talsvert borðað
á mínu heimili af þessu góðgæti, því góð-
gæti er fiskurinn innan úr þorskhausnum
ef þeir verkast vel.
Skreiðin var flutt fyrr á öldum lands-
fjórðunga á milli, jafnvel eru margar
sagnir um skreiðarferðir frá Suðurlandi
til Norðurlands um hinn forna Kjalveg
norður, og þá aðallega til Skagafjarðar
og Húnavatnssýsina.
Hefur mér verið tjáð að fyrr á tímum
hafi megnið af flutningi þessurn verið
þorskhausar harðir og oftast minna af
hinum harða bolfiski. Mun selstöðukaup-
maðurinn í þá daga jafnan hafa viljað
fá sinn hlut greiddan í góðri vöru en ekki
í þorskhausum, sem þeir munu eðlilega
hafa talið síðri vöru. Mun útflutningur
á skreið hafa verið nokkur síðari hluta
átjándu aldar og langt fram eftir þeirri
nítjándu. Liggur skreiðarverkun svo niðri
allt til þess tíma að Fiskimálanefnd hóf
starfsemi sína 1935 og gekkst fyrir inn-
flutningi á fisktrönuefni og hvatti menn
til skreiðarverkunar með útflutning fyrir
augum. Og verður að því vikið síðar.
Flestir munu kannast við sérstakar teg-
undir skreiðar, sem verkaðar hafa verið
til innanlandsneyzlu, svo sem hinn fræga
súgfirzka steinbítsrikling, freðýsu und-
an Jökli og breiðfirzkan lúðurikling, svo
nokkrar tegundir séu nefndar. En simekk-
ur okkar á íslandi á skreiðinni er annar
en suður í markaðslöndum. Við viljum,
að ýsan hafi frosið, steinbíturinn og lúðu-
riklingurinn hafi frosið á ránni. Okkur
þykir hann bragðbetri og rnýkri undir
tönn.
Öðruvísi er því háttað með neytendur í
markaðslöndunum Nigeríu, Ítalíu, Sviþjóð
og Finnlandi svo þau helztu séu nefnd.
Þar er frosinn fiskur talinn skemmd vara.
Er óseljanleg nema helzt í Nigeríu, en sé
skreiðin djúpfrosin telst það verulegur
galli.
Nú er innlenda skreiðin, þ. e. til neyzlu
innanlands, óðum að minnka. Ég held, að
það sé líka vegna þess að minni rækt er
lögð við að hún falli í smekk neytendanna
en áður.
Þegar ég var sjómaður vestra, var ekki
siður að þvo upp steinbít hvort sem hann
var stykkjaður eða strengluð flökin, né
heldur lúðu eða ýsu.
Fiskurinn var talinn missa hið sæta
bragð, ef hann var þveginn upp. Hins-
vegar var siður að þvo fiskinn vel upp
áður en aðgerð hófst og flatningsmenn
voru jafnan með hreina vettlinga.
Nú er fiskurinn allur þveginn úr vatni,
og missir hann þá enn frekar bragð en
ef hann væri þveginn úr sjó.