Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Page 12

son, þegar Hannes fór frá 1909. Um þriðja ráðherrann í
röðinni, Kristján Jónsson, var allt óvissara. Við fall
Björns Jónssonar á Alþingi 1911 riðlaðist meirihlutinn,
sem verið hafði. Komu þá tvö ráðherraefni til greina:
Kristján Jónsson og Skúli Thoroddsen. Hvorugur þeirra
virðist hafa náð fylgi eiginlegs meirihluta, en hvor um
sig líklega haft vissu fyrir því, að honum yrði ekki steypt
á því þingi, ef hann væri skipaður í embættið. Kristján
Jónsson varð fyrir vali konungs.
Dæmið um Kristján Jónsson sýnir, að svo kann að
standa á, að mikilsvert er í hverri röð mönnum er falin
stjórnarmyndun, vegna þess að sá, sem fyrstur reynir,
hafi bezta möguleika til að mynda stjórn. Þó getur það
brugðið til beggja vona. Sú varð raunin 1924. Þá varð Jón
Þorláksson, sem hafði eindregin stuðning stærsta flokks-
ins, Ihaldsflokksins, að gefast upp eftir nokkurra vikna
tilraunir af því að honum tókst ekki að fá nægan stuðning
annars staðar til að ná meirihluta þingsins. Jón Magnús-
son gat aftur á móti aflað sér slíks stuðnings strax og
hann reyndi. Má vera, að þar hafi hvort tveggja komið til,
að menn hafi verið orðnir leiðir á þófinu, og að Jón Magn-
ússon hafi þá átt meiri vinsældum að fagna hjá þeim, er
ná þurfti utan Ihaldsflokksins til myndunar meirihluta.
Vafi kann stundum að leika á um það, hvað sé nægur
meirihluti. Á meðan konungkjörnir þingmenn voru, var um
það deilt, hvort þeir skyldu taldir með. Neðri deild Alþing-
is samþykkti út af vantrauststillögu gegn Kristjáni Jóns-
syni 1911 svhljóðandi rökstudda dagskrá: „Þingdeildin
telur ekki rétt, að nokkur sé skipaður í ráðherrasess, ef
hann hefur ekki stuðning meirihluta þjóðkjörinna þing-
manna, nema ekki sé annars kostur, svo að í bili þurfi að
skipa mann til að veita umboðsmálum forstöðu. En í því
trausti, að núverandi ráðherra framfylgi stjórnarskrár-
breytingu á þessu þingi, tekur deildin fyrir næsta mál á
dagskrá". Oftar sést og vikið að því í umræðum, að hér
komi hinir þjóðkjörnu þingmenn einir til greina. í fram-
6