Tímarit lögfræðinga - 01.06.1966, Síða 33

dómur“ og' vék hann fyrri dóminum til hliðar. Voru
fyrrgreind lagaákvæði skýrð þannig, að þau fælu í sér,
að vörnin væri tæk, hæði um annan og sérhvern síðari
hjúskap. En spurning er, hvort dómstóllinn yrði jafnfús
að þoka til hliðar fyrra dómi, ef það yrði frelsi sökunauts
til skerðingar. Dómar þessa dómstóls binda alla lægri
sakadómstóla.
„Divisional Court of the Queen’s Bench Division“ dæmdi
árið 1947, að hann væri bundinn af fyrri dómum, en þessi
dómstóll var þá lokadómstig í máli því, sem um var að
ræða. Nú er liins vegar hægt að áfrýja til lávarðadeildar-
innar og réttarstaðan þvi vafasöm. Einstakir dómarar í
vfirréttinum eru ekki beinlínis bundnir við niðurstöður
hinna, en fvlgja þeim þó í reynd, nema þeir séu sannfærðir
um að þær séu rangar. Þegar slíkt ber við, valda gagn-
stæðar niðurstöður jafnsettra dómará vafa um það, hver
rétturinn sé, þar til úr málinu er skorið með dómi áfrýj-
unardómstólsins. Um lægri dómstóla skal þess getið, að
dómar héraðsdómstólanna, ársfjórðungsdómanna og sýsl-
unarmannadómstólanna binda hvorki þá sjálfa né heldur
aðra dómstóla. Kenningin um bindandi fordæmi sætir
nokkrum undantekningum og eru þær brevtilegar frá
einum dómstóli til annars. Eldri dómur er t. d. ekki bind-
andi, ef hann er andstæður öðrum enn eldra dómi sama
dómstóls. Sama er ef það kemur fram í siðari dómi æðra
dómstóls, að elzta dómi lægra dómstóla sé þokað til hlið-
ar, eða sá dómur hafi verið kveðinn upp „per incuriam“,
t. d. vegna vanþekkingar á því, að andstæðar lagareglur
komi til álita, eða dómur var e. t. v. reistur á mesin-
reglum, sem ekki eru lengur taldar ríkjandi.
Viðgangur kenningarinnar um bindandi dómafordæmi
hefur ekki hamlað þróun réttarins, eins og vænta hefði
mátt. Crslit margra mála velta einungis á mati staðreynda,
en lögskýring kemur þar eigi til álita. I fjölda annarra
dóma er fastskorðuðum meginreglum beitt, þótt stað-
reyndir séu ekki alveg eins og þær, sem um var fjallað
Tímarit lögfrœðinga
9ó